Προσεχώς εργοστάσια σε τροχιά γύρω από τη Γη!

25 Αυγουστου 2023
Posted in Επικαιρότητα

Επενδύσεις εκατομμυρίων για την ανάπτυξη φαρμάκων και μικροτσίπ στο Διάστημα.

Μία γραμμή παραγωγής στο διάστημα μπορεί να ακούγεται σαν σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά είναι ήδη γεγονός, σε πολύ μικρή κλίμακα.

Πρόκειται για μια νεοσύστατη αγορά που οι αναλυτές και αρκετές startup προβλέπουν ότι θα απογειωθεί. 

«Σε ό,τι αφορά τα φαρμακευτικά προϊόντα, τους ημιαγωγούς, τα προϊόντα ομορφιάς και υγείας και, ενδεχομένως τα τρόφιμα, με την έννοια των νέων καλλιεργειών, εκτιμούμε ότι η αγορά θα ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια δολάρια κάποια στιγμή το 2030, ανάλογα με την ταχύτητα ωρίμανσης», δηλώνει στο CNBC ο Ιλαν Ρόζενκοπφ, εταίρος της συμβουλευτικής εταιρείας McKinsey.

Το Διάστημα προσφέρει ένα μοναδικό περιβάλλον για την έρευνα και την ανάπτυξη, επειδή τα υψηλότερα επίπεδα ακτινοβολίας, η μικροβαρύτητα και το κενό, επιτρέπουν στις εταιρείες να επινοήσουν νέες μεθόδους κατασκευής ή υλικά, με τρόπους που θα ήταν αδύνατοι στη Γη.

Η πρακτική αυτή δεν είναι εντελώς καινούργια. Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός έχει φιλοξενήσει αρκετά πειράματα από ακαδημαϊκούς, κυβερνητικές υπηρεσίες αλλά και εταιρείες, με στόχο  την ανάπτυξη ανθρώπινων ιστών, την κατασκευή καθαρότερων ημιαγωγών και την ανάπτυξη νέων ή καλύτερων φαρμάκων.  Στον προϋπολογισμό για το 2024, ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν διέθεσε επιπλέον 5 εκατομμύρια δολάρια για τη NASA προκειμένου να συνεχιστούν οι έρευνες για τον καρκίνο στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS).

Ωστόσο, η πρόσβαση στον ISS είναι ακατόρθωτη για τους περισσότερους ενδιαφερόμενους ενώ η ζήτηση αυξάνεται. Τώρα, αρκετές startup βλέπουν την ευκαιρία να ικανοποιήσουν τη ζήτηση δημιουργώντας μικρά, διαστημικά εργοστάσια.

Καλύτερα φάρμακα «εξ ουρανού»

Μια από αυτές είναι η εταιρεία Varda Space Industries στη Νότια Καλιφόρνια. Η αποστολή της Varda είναι να βοηθήσει τις φαρμακευτικές εταιρείες να βελτιώσουν τα φάρμακά τους ή να επινοήσουν νέες θεραπείες εκμεταλλευόμενες τις μοναδικές ιδιότητες του Διαστήματος και στη συνέχεια να στείλουν τα σκευάσματα πίσω στη Γη.

Το «κλειδί» για την επιχειρηματική πρόταση της Varda είναι ένα φαινόμενο γνωστό ως κρυστάλλωση πρωτεϊνών. Αυτό συμβαίνει όταν υπερκορεσμένα διαλύματα πρωτεϊνών ουσιαστικά εξατμίζονται για να σχηματίσουν ένα στερεό, ώστε οι επιστήμονες να μπορούν να μελετήσουν τη δομή μιας πρωτεΐνης.

Η ανάλυση της κρυσταλλικής δομής μιας πρωτεΐνης μπορεί να βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα τους μηχανισμούς των ασθενειών, να εντοπίσουν «στόχους» φαρμάκων και να βελτιστοποιήσουν το σχεδιασμό φαρμάκων: φάρμακα με λιγότερες παρενέργειες, πιο αποτελεσματικά και πιο ανθεκτικά. 

Χρόνια έρευνας έχουν αποδείξει ότι οι πρωτεϊνικοί κρύσταλλοι που αναπτύσσονται στο διάστημα είναι πολύ καλύτερης ποιότητας από εκείνους που αναπτύσσονται στη Γη. Στόχος δεν είναι να αναπτυχθεί καθ’ ολοκληρία ένα φάρμακο στο διάστημα, αλλά μόνο η δραστική ουσία που εξασφαλίζει τα θεραπευτικά αποτελέσματα.

«Δεν θα φτιάξουμε πενικιλίνη ή ιβουπροφαίνη (…) αυτό υπερβαίνει κατά πολύ τις τρέχουσες δυνατότητές μας», παραδέχεται ο Ντέλιαν Ασπαρούχοφ, συνιδρυτής και πρόεδρος της Varda Space Industries. «Υπάρχει όμως μία μεγάλη γκάμα φαρμάκων που εξασφαλίζουν δισεκατομμύρια εσόδων ετησίως, καλύπτονται και από τις τρέχουσες εγκαταστάσεις παραγωγής μας».

Ο Ασπαρούχοφ παρατήρησε ότι σε ολόκληρες τις, ΗΠΑ το 2021 και το 2022, στις εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου της Pfizer για την Covid-19, η συνολική ποσότητα του πρωτογενούς φαρμακευτικού συστατικού από κρυσταλλικό mRNA, θα χωρούσε άνετα «σε δυο κανάτες». 

Ταχύτερα τσιπ

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στο Κάρντιφ της Ουαλίας, η Space Forge σχεδιάζει το δικό της διαστημικό εργοστάσιο για την κατασκευή ημιαγωγών επόμενης γενιάς. Στόχος της Space Forge είναι να κατασκευάσει υποστρώματα ημιαγωγών, αντικαθιστώντας το πυρίτιο με άλλα υλικά, για την κατασκευή πιο αποδοτικών τσιπ με υψηλότερες επιδόσεις. 

«Τα υλικά επόμενης γενιάς θα μας επιτρέψουν να πετύχουμε μια αποδοτικότητα που δεν έχουμε ξαναδεί», εκτιμά ο Αντριου Πάρλοκ, διευθύνων σύμβουλος της Space Forge στις ΗΠΑ. «Μιλάμε για βελτίωση της απόδοσης των ημιαγωγών κατά δέκα ή και εκατό φορές». 

Ακριβώς όπως και με τα φαρμακευτικά προϊόντα, το «μυστικό» πίσω από τη βελτίωση των επιδόσεων στους ημιαγωγούς έγκειται στη δημιουργία των τέλειων κρυστάλλων στο διάστημα. Αυτού του είδους τα προηγμένα τσιπ είναι σημαντικά για την τεχνολογία 5G και τα ηλεκτρικά οχήματα. 

Οπως η Varda, έτσι και η Space Forge σχεδιάζει να κατασκευάσει μόνο ένα μέρος των τσιπ στο διάστημα.

«Μόλις δημιουργήσουμε αυτούς τους κρυστάλλους στο διάστημα, μπορούμε να τους φέρουμε πίσω στο έδαφος και να αναπαράγουμε αποτελεσματικά τη διαδικασία παραγωγής στη Γη», εξήγησε ο Τζος Γουέστερν, διευθύνων σύμβουλος και συνιδρυτής της Space Forge προσθέτοντας με ανακούφιση πως για το επιχειρηματικό τους μοντέλο δεν θα χρειαστούν αμέτρητα ταξίδια στο διάστημα.

Δέκα ελληνικές start-ups που βάζουν πλώρη για το διάστημα

Λέμε διαστημικές τεχνολογίες και σκεφτόμαστε κάτι απομακρυσμένο στα μυστηριακά βάθη του σύμπαντος, φαντασμαγορικό και απρόσιτο. Και όμως, κρατάμε ένα μέρος της συνταρακτικής ανθρώπινης επινοητικότητας για το διάστημα καθημερινά στα χέρια μας, βασίζουμε πάνω του την καθημερινότητά μας. Κινητά, ίντερνετ, GPS, τηλεόραση, ραδιόφωνο, προβλέψεις καιρού, παρακολούθηση κάθε είδους δραστηριότητας στη Γη κλείνουν μέσα τους ανθρώπινα βήματα στα εξωγήινα ύψη. Λέμε διαστημικές τεχνολογίες και αποσυνδέουμε αυτή την εμπροσθοφυλακή της τεχνολογικής προόδου από την Ελλάδα. Και όμως, όχι μόνο υφίσταται ελληνική βιομηχανία του διαστήματος –πρακτικά από το 2005, οπότε η Ελλάδα έγινε το 16ο μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA)–, αλλά και χτίζεται ραγδαία το ελληνικό διαστημικό αύριο μέσα στους κόλπους ενός από τα πιο γρήγορα αναπτυσσόμενα «παιδιά» της ESA, του ESA BIC Greece (European Space Agency Business Incubation Centre in Greece), της ελληνικής θερμοκοιτίδας για το διάστημα, που εδρεύει στο Corallia του Ερευνητικού Κέντρου «Αθηνά», υπό την αιγίδα και τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Κάτω από την ομπρέλα του ESA BIC Greece, αυτού του φυτωρίου ταλέντων που τόσο έχει ανάγκη το ελληνικό διαστημικό οικοσύστημα, σήμερα καινοτομούν 10 start-ups, μετατρέποντας πρωτοποριακές ιδέες σε προϊόντα ικανά να κατακτήσουν πρωτιές σε παγκόσμιες αγορές. Κεραίες ηλεκτρονικής σάρωσης χωρίς μηχανικά μέρη, μικροτσίπ που αλλάζουν το διαστημικό σκηνικό, κρυπτογραφημένα συστήματα κυβερνοασφάλειας, σύνδεση κάθε σημείου στο Αιγαίο με 5G, τεχνολογίες που κάνουν εξαιρετικά εύχρηστο το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, προγνώσεις εντυπωσιακής ακρίβειας, αυτόματες χαράξεις διαδρομών, κ.ά. Ορισμένες start-ups διαθέτουν ήδη δυναμική εξαγοράς έναντι πολλών εκατομμυρίων από πολυεθνικές του διαστήματος.

Τα ESA BICs –περίπου 25 στις χώρες-μέλη της ESA, με περισσότερα από 60 σημεία παρουσίας και περισσότερες από 1.500 start-ups υπό την ομπρέλα τους– θεωρούνται η Formula 1 των θερμοκοιτίδων στην Ευρώπη. Το ελληνικό ESA BIC έκλεισε δύο χρόνια ζωής και σχεδιάζει μέσα στην πρώτη πενταετία να έχει στηρίξει 25 start-ups. Κάθε εταιρεία λαμβάνει «οικονομική βοήθεια ύψους 50.000 ευρώ για να αναπτύξει τις τεχνολογίες της, τεχνική, επιχειρηματική και νομική συμβουλευτική, εκπαίδευση, πρόσβαση στο εκτεταμένο δίκτυο της ESA και του Corallia και σε χρηματοδότες», εξηγεί ο δρ Χόρχε Σάντσες, διευθυντής του ESA BIC Greece και πρόεδρος του ελληνικού cluster διαστημικών τεχνολογιών και εφαρμογών, που αριθμεί 80 μέλη – 60 εταιρείες, ερευνητικά ινστιτούτα και πανεπιστημιακά εργαστήρια. «Κάθε χρόνο εντάσσουμε στη θερμοκοιτίδα πέντε εταιρείες, αλλά γίνονται προσπάθειες αυτός ο αριθμός να αυξηθεί. Για πρώτη φορά έχει δημιουργηθεί στο ΕΚΠΑ Τμήμα Αεροδιαστημικής και αντίστοιχο μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο Πανεπιστήμιο Πατρών, ήδη με αποφοίτους, ενώ μεγάλη ώθηση δίνει και η Δημόσια Διοίκηση με τα έργα που έχει προκηρύξει, όπως το Εθνικό Διαστημικό Πρόγραμμα των Μικρών Δορυφόρων, με προϋπολογισμό 200,3 εκατ. ευρώ». Η ESA προέκρινε, μεταξύ 11 κοινοπραξιών που υπέβαλαν προτάσεις, τρεις ελληνικές εταιρείες, θυγατρικές ξένων εταιρειών, τη Thales Hellas, την OHB Hellas και τη SITAEL Hellas, για την υποβολή των τελικών τους προτάσεων για την κατασκευή των δορυφόρων. Και προκειμένου «το έργο, το οποίο προκηρύχθηκε στην Ελλάδα, να παραμείνει και να υλοποιηθεί στην Ελλάδα, το αρμόδιο υπουργείο έκανε μια πολύ έξυπνη κίνηση: προσκάλεσε νωρίτερα μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις και τα πανεπιστήμιά μας να εκτοξεύσουν μέσα στους επόμενους 16 μήνες CubeSats, νανοδορυφόρους διαστάσεων από 10 έως το πολύ 30 εκ., παρέχοντας σε όσους επιθυμούσαν τη δυνατότητα να δουλέψουν, πριν από το μεγάλο έργο, πάνω σε μικρότερα συστήματα. Το ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε ήταν μεγαλύτερο του αναμενομένου, και αυτός ήταν ο λόγος που αυξήθηκε ο προϋπολογισμός του έργου-προπομπού από 10 σε περίπου 15 εκατ. ευρώ. Θα σχεδιαστούν και θα εκτοξευθούν συνολικά 13 CubeSats», σημειώνει ο κ. Σάντσες.

Βέβαια, εκείνο που βοήθησε την ελληνική βιομηχανία διαστήματος να υπάρξει, να αναπτυχθεί και συνεχώς να ενδυναμώνεται, είναι η ένταξη της χώρας μας στην ESA. «Κάθε τρία χρόνια η ESA προτείνει στις χώρες-μέλη να συμμετάσχουν σε προγράμματα που προετοιμάζονται για χρόνια: νέους δορυφόρους παρατήρησης της Γης ή τηλεπικοινωνιών, αποστολές στον Άρη ή στη Σελήνη – ένα από τα πρότζεκτ της ESA αυτή τη στιγμή αφορά και τον εποικισμό της Σελήνης. Και συμπληρώνεται ένας προϋπολογισμός που τελευταία αυξήθηκε κατά 17%, αγγίζοντας τα 16,7 δισ. ευρώ. Η Ελλάδα συμμετέχει στα προγράμματα αυτά με ένα σχετικά μικρό ποσό, 87 εκατ. ευρώ, το 0,5% του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού», περιγράφει ο κ. Σάντσες. «Το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, που έχουν θέσει το διάστημα ως προτεραιότητα για τη διαφοροποίηση της οικονομίας τους, συμμετέχουν με 800 εκατ. ευρώ. Εμείς βρισκόμαστε λίγο πιο κάτω και από χώρες με περίπου ίδιο πληθυσμό, όπως η Σουηδία ή η Ουγγαρία. Από την άλλη, δρομολογούμε ένα μεγάλο εθνικό έργο, αυτό της κατασκευής μικρών δορυφόρων, που ανεβάζει κατά πολύ τη συνολική ελληνική συμμετοχή στα διαστημικά δρώμενα.

Η Ελλάδα υπογράφει συμβόλαια με την ESA για προγράμματα παρατήρησης της Γης και τηλεπικοινωνιών 5G, στα οποία συμμετέχουν ισχυρά ελληνικές εταιρείες, αλλά και μικροηλεκτρονικής, προηγμένων υλικών, ρομποτικής. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός εταιρειών που ασχολούνται πλέον όχι μόνο με το λεγόμενο downstream, την αξιοποίηση των διαστημικών συστημάτων στην καθημερινή ζωή, αλλά και με το upstream, δηλαδή την αποστολή τεχνολογιών στο διάστημα· ρομποτικών και ηλεκτρονικών συστημάτων, αισθητήρων, προηγμένων υλικών, επεξεργαστών κ.ά.». 

Επίσης στη χώρα μας, συνεχίζει ο κ. Σάντσες, «έχουν δοκιμαστεί σε τρία σημεία –στον Χελμό στην Πελοπόννησο, στον Σκίνακα στην Κρήτη και στον Χολομώντα στη Χαλκιδική– οι πρώτοι επίγειοι σταθμοί για την επόμενη γενιά τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών της Ευρώπης, που δεν έχουν, όπως τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, προβλήματα χωρητικότητας και παρεμβολών, ενώ αυξάνουν κατακόρυφα την ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων», εξηγεί ο κ. Σάντσες. Θέτουν τις βάσεις για την ενοποίηση των δορυφορικών δικτύων με τα επίγεια δίκτυα υπερυψηλών ταχυτήτων. Στην ουσία είναι η απάντηση της Ευρώπης στα σχέδια των Μασκ και Μπέζος για τη μεταφορά μεγάλου τμήματος του τηλεπικοινωνιακού παιχνιδιού στο διάστημα.

«Ακόμη, πολύ μεγάλης σημασίας ήταν η επένδυση που έγινε πέρυσι από το Επενδυτικό Ταμείο Φαιστός στην εταιρεία OQ Technology, η οποία εκτοξεύει δικούς της δορυφόρους χαμηλής τροχιάς, παρέχοντας τη δυνατότητα άμεσης και πολύ φθηνής διασύνδεσης των εγκαταστάσεων Διαδικτύου των Πραγμάτων (IoT) με τους χρήστες τους σε περιοχές όπου τα επίγεια δίκτυα δεν παρέχουν κάλυψη», αναφέρει ο κ. Σάντσες.

Οι δέκα start-ups της ESA στην Ελλάδα 

Επικοινωνία στα πιο απομακρυσμένα μέρη

«Στο πλαίσιο της θερμοκοιτίδας δραστηριοποιείται η εταιρεία Insigh.io, η οποία αξιοποιεί τη δυνατότητα διασύνδεσης μιας απομακρυσμένης συσκευής IoT με έναν μικροδορυφόρο χαμηλής τροχιάς. Η Insigh.io έχει επινοήσει πρωτοποριακές τεχνολογίες που απλοποιούν τις διαδικασίες επικοινωνίας μεταξύ απομακρυσμένων σημείων οπουδήποτε στη Γη. Έτσι η πλατφόρμα της μπορεί και συλλέγει δεδομένα από συσκευές ΙοΤ που ελέγχουν πλήθος αισθητήρων και διασυνδέονται με επίγεια και δορυφορικά δίκτυα, τα οποία δεδομένα μεταφέρονται με τρόπο πολύ εύκολο, αξιόπιστο και οικονομικό στον χρήστη», αναφέρει ο κ. Σάντσες.

Όπως εξηγεί ο συνιδρυτής της Insigh.io, Αντώνης Γκότσης, «παρέχουμε όλη την υποδομή, υλικό εξοπλισμό και λογισμικό· την τεχνολογία δορυφορικής επικοινωνίας, τους αισθητήρες, τις έξυπνες μονάδες συλλογής και αποστολής δεδομένων στο κέντρο ελέγχου, την ανάλυση των δεδομένων και ένα περιβάλλον Web όπου προβάλλονται τα συμπεράσματα στον τελικό χρήστη. Το σύστημα βελτιώνει τις διαδικασίες και μειώνει τα κόστη. Προσαρμόζεται σε πλήθος τομέων. Το έχουμε ήδη εφαρμόσει στη γεωργία ακριβείας, στην έξυπνη μελισσοκομία, στον έλεγχο της ποιότητας του αέρα σε εσωτερικούς χώρους, στη διαχείριση απορριμμάτων κατά την ανακύκλωση, στην αυτόματη ανίχνευση ανωμαλιών στο οδόστρωμα». Συνιδρυτής της Insigh.io είναι ο Νίκος Φτυλιτάκης, ο οποίος αναλαμβάνει την ανάπτυξη του λογισμικού, καθώς και την υποστήριξη του προϊόντος για τους πελάτες. Μαζί τους και ο Κώστας Μπαλαμπέκος, ο οποίος επικεντρώνεται στην ανάλυση δεδομένων και στην εξαγωγή συμπερασμάτων, κάνοντας το σύστημα πιο εύκολο στη διαχείριση. «Δραστηριοποιούμαστε εμπορικά τα τελευταία δύο χρόνια, υπάρχουν πολλές προκλήσεις σε αυτό το ταξίδι, πολύ σημαντική είναι η χρηματοδότηση, όπως και η υποστήριξη από ένα τεχνολογικό οικοσύστημα», λέει ο κ. Γκότσης. 

Επανάσταση στις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες

«Βλέπουμε Έλληνες επιστήμονες που είχαν φύγει στο εξωτερικό να επιστρέφουν», αναφέρει ο κ. Σάντσες. «Πρόσφατα εντάχθηκε στη θερμοκοιτίδα η εταιρεία Space Innovation Solutions, που με μια πολύ ενδιαφέρουσα ανακάλυψη που έκανε θα φέρει επανάσταση στις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες. Η εταιρεία ιδρύθηκε από τον δρα Ανέστη Κατσούναρο, με πολυετή θητεία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και σε κολοσσούς του χώρου όπως η Airbus Defence and Space, και τη Νικολέττα Πέτροβα, με μακρόχρονη εμπειρία στον χώρο της τεχνολογίας και καινοτομίας και σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, οι οποίοι πρόκειται να επιστρέψουν από το Λονδίνο στην Ελλάδα».

Η καινοτομία που φέρνουν στο διαστημικό οικοσύστημα είναι μια κεραία χωρίς μηχανικά μέρη –τα γνωστά πιάτα–, ηλεκτρονικής σάρωσης, η οποία μπορεί να κοιτάει σε διαφορετικές κατευθύνσεις χωρίς να κινείται η ίδια και να συνδέεται με τους μη σταθερούς, πλέον, δορυφόρους χαμηλής τροχιάς. «Οι δορυφορικές επικοινωνίες γνωρίζουν μεγάλη άνθιση τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω των μεγάλων επενδύσεων από επιχειρηματίες όπως ο Έλον Μασκ και ο Τζεφ Μπέζος. Στόχος τους είναι να δημιουργήσουν ένα πλέγμα από χιλιάδες σμήνη δορυφόρων χαμηλής τροχιάς, που θα καλύπτουν ολόκληρη τη Γη, παρέχοντας χαμηλού κόστους δορυφορικό ίντερνετ», εξηγεί ο κ. Κατσούναρος. «Οι δορυφόροι αυτοί δεν είναι πλέον σταθεροί σε σχέση με την επιφάνεια της Γης, για την ακρίβεια κινούνται με μεγαλύτερη από εμάς ταχύτητα. Επομένως, για να μπορούμε να λαμβάνουμε το σήμα που εκπέμπουν, χρειάζεται να έχουμε μια έξυπνη κεραία η οποία θα ακολουθεί τον δορυφόρο όπως αυτός κινείται στον ουρανό και, όταν αυτός χάνεται στον ορίζοντα, θα μπορεί ακαριαία να συνδέεται με τον επόμενο ορατό δορυφόρο. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα στη Space Innovation Solutions. Η κεραία μας είναι μικρή σε μέγεθος και πολύ οικονομική, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της είναι τρισδιάστατα εκτυπωμένο, ενώ, μέσω ενός έξυπνου φακού που διαθέτει, μπορεί να συνδεθεί και να ακολουθεί δορυφόρους σε όλες τις τροχιές, μόνο με ηλεκτρονικά μέσα. Θα μπορούσε να τοποθετηθεί σε όλα τα μέσα μεταφοράς (τρένα, λεωφορεία, πλοία, αεροπλάνα), καθώς και στα οχήματα ταχείας επέμβασης (ασθενοφόρα, πυροσβεστικά και αστυνομικά οχήματα κ.ά.), ώστε να έχουν συνεχή πρόσβαση στο διαδίκτυο. Η τεχνολογία αυτή θα μπορούσε να βρει εφαρμογές στην αυτόνομη οδήγηση αλλά και στην άμυνα της χώρας, με τη σχεδίαση ενός οικονομικού ραντάρ που θα μπορεί να εντοπίζει πολύ μικρά αντικείμενα, όπως τα drones», σημειώνει ο κ. Κατσούναρος.

Ευρυζωνικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας

Το αντίπαλο δέος στη Starlink και στο Oneweb, που φιλοδοξούν να παρέχουν φθηνό δορυφορικό ίντερνετ σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου, «είναι το IRIS², η μεγάλη συστοιχία δορυφόρων στην οποία θα επενδύσει η Ευρωπαϊκή  Ένωση 5 δισ. ευρώ, για να προσφέρει παντού και σε όλους ευρυζωνικές συνδέσεις υψηλής ταχύτητας», λέει ο κ. Σάντσες. Στο πλαίσιο αυτό, μεγάλη αξία αποκτούν «τα πρωτοποριακά τηλεπικοινωνιακά μικροτσίπ που έχουν σχεδιάσει ο δρ Πάολο Φιοραβάντι και ο δρ Γιάννης Κοντογιαννόπουλος της Circuits Integrated, start-up του ESA BIC Greece. Είναι μια ολοκληρωμένη λύση από εντυπωσιακά τσιπ, τρισδιάστατα κατασκευασμένη, ένα «σάντουιτς» από πολλές τεχνολογίες και προηγμένα υλικά που διαθέτει όλα όσα επιδιώκουμε: μικρό όγκο, χαμηλή κατανάλωση ενέργειας, εύκολη μετάβαση σε άλλες συχνότητες, υψηλές ταχύτητες μετάδοσης δεδομένων. Η εταιρεία αυτή σε λίγο καιρό θα μπορεί να εξαγοραστεί έναντι πολλών εκατ. ευρώ», προσθέτει ο κ. Σάντσες.

Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2018 από τους Φιοραβάντι και Κοντογιαννόπουλο, οι οποίοι γνωρίστηκαν το 2010, όταν δούλεψαν για δύο χρόνια μαζί στον σχεδιασμό ολοκληρωμένων κυκλωμάτων. Οι λύσεις που δίνουν είναι για μικροηλεκτρονικά φασικά ελεγχόμενες συστοιχίες κεραιών.

Ίδρυσαν την εταιρεία τους το 2018, όταν ανέλαβαν τον σχεδιασμό ολοκληρωμένου κυκλώματος σχηματισμού αναλογικής δέσμης για κεραίες μετάδοσης και λήψης επίπεδων πάνελ, που θα χρησιμοποιηθούν στην επόμενη γενιά ηλεκτρικά κατευθυνόμενων κεραιών για δορυφορικές επικοινωνίες εν κινήσει. «Σήμερα η εταιρεία έχει δώδεκα μόνιμους υπαλλήλους, οκτώ εξωτερικούς συνεργάτες, πολλούς πελάτες σε Ευρώπη, Ισραήλ, Ιαπωνία, ΗΠΑ και 1,5 εκατ. τζίρο», λέει ο κ. Κοντογιαννόπουλος. «Η Circuits Integrated έχει συμμετάσχει στον σχεδιασμό σημαντικών προϊόντων μικροηλεκτρονικής με πολύ υψηλές αποδόσεις, στην αιχμή των δορυφορικών επικοινωνιών, μεταξύ άλλων και συστημάτων για εταιρείες όπως η Space X του  Έλον Μασκ, μικροτσίπ που συνδέονται με κεραίες του πομπού και του δέκτη και επικοινωνούν απευθείας με τον δορυφόρο. Και πλέον κάνει άνοιγμα και σε ερευνητικά έργα, ώστε να αναπτύξουμε ιδέες με πιο μακρύ ορίζοντα και πλήρως δικά μας προϊόντα. Ένα εμπόδιο που έχουμε συναντήσει κατά την ανάπτυξή μας είναι η απουσία συστηματικής συνεργασίας των πανεπιστημίων με τις εταιρείες για την ανταλλαγή ιδεών και την ανάπτυξη προϊόντων», αναφέρει ο κ. Κοντογιαννόπουλος. 

Κυβερνοασφάλεια στο διάστημα

Ο δρ Κωνσταντίνος Αντωνακόπουλος και ο Κωνσταντίνος Σωτηρόπουλος εισήγαγαν το blockchain στο διάστημα για την προστασία από κυβερνοεπιθέσεις διαστημικών υποδομών, από τις οποίες εξαρτώνται όλο και περισσότερο κράτη και κοινωνίες. Μία μόνο κυβερνοεπίθεση στο Παγκόσμιο Σύστημα Εντοπισμού Θέσης (GPS) θα μπορούσε να κοστίσει 1 δισεκατομμύριο ευρώ την ημέρα. Η Bitrezus, την οποία ίδρυσαν, ασχολείται με την κυβερνοασφάλεια τόσο των επίγειων σταθμών όσο και των δορυφόρων. «Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε είναι ό,τι πιο καινούργιο υπάρχει στο blockchain και στα smart contracts, στην τεχνητή νοημοσύνη και στα zero-trusts (μοντέλα ασφαλείας μηδενικής εμπιστοσύνης)», λέει ο κ. Αντωνακόπουλος σε βιντεοκλήση από τη Νορβηγία και εξηγεί: «Όσοι συμμετέχουν στη λήψη απόφασης για αποστολή μιας εντολής στον δορυφόρο, οι οποίοι ενδέχεται να βρίσκονται σε διαφορετικά σημεία της Γης, θα πρέπει να μπουν στην πλατφόρμα που έχουμε δημιουργήσει και να υπογράψουν κρυπτογραφικά την εντολή, πριν αυτή αποσταλεί από τον χειριστή στον δορυφόρο. Όταν φτάσει η εντολή στον δορυφόρο, επικυρώνεται κρυπτογραφικά· εάν η κρυπτογράφηση δεν είναι σωστή, η εντολή ακυρώνεται. Έτσι αποφεύγουμε την παρεμβολή ενός χάκερ, ο οποίος, παριστάνοντας κάποιον από την ομάδα, μπορεί να μπει στο κανάλι επικοινωνίας και να προσπαθήσει να στείλει τις δικές του εντολές στον δορυφόρο. Αυτή είναι η μία τεχνολογία. Μια δεύτερη αφορά τους δορυφόρους που είναι ήδη σε τροχιά. Οι εντολές που έχουν λάβει κατεβαίνουν και εισάγονται στην πλατφόρμα μας και μέσα από μια μηχανή Τεχνητής Νοημοσύνης, με συγκεκριμένα πρότυπα και υπογραφές, εντοπίζουμε ποιες είναι λανθασμένες ή κακόβουλες και ειδοποιούμε τον χειριστή προκειμένου να ενεργοποιήσει τα πρωτόκολλα ασφάλειας. Μια τρίτη τεχνολογία που έχει γίνει αποδεκτή από την ESA προκειμένου να εφαρμοστεί, είναι η κρυπτογραφημένη υπογραφή, π.χ. φωτογραφιών και βίντεο που στέλνει ο δορυφόρος στη Γη, ώστε να μην είναι δυνατόν να χακαριστούν. Όταν φτάσουν στη Γη, επανελέγχονται με την ίδια υπογραφή, πριν παραδοθούν στον πελάτη». 

Σύνδεση 5G στο Αιγαίο

«Ενοποιούμε τις δορυφορικές τηλεπικοινωνιακές υποδομές με τα δίκτυα 5G και έτσι επιτρέπουμε την προσφορά υπηρεσιών 5G από τους παρόχους κινητής τηλεφωνίας σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου δεν είναι εφικτό ή δεν είναι συμφέρον να φτάσουν με επίγεια υποδομή», λέει ο δρ Χρήστος Παπαχρήστος, διευθύνων σύμβουλος της Cloud Signals, της δεύτερης start-up που εντάχθηκε στο ESA BIC Greece. Είναι μια τεχνολογία που συνδέει τα επίγεια με τα διαστημικά συστήματα, επιταχύνοντας την παγκόσμια κάλυψη. «Πελάτες μας είναι οι πάροχοι κινητής τηλεφωνίας», εξηγεί ο κ. Παπαχρήστος. «Όταν βρισκόμαστε σε ένα απομακρυσμένο ξενοδοχειακό συγκρότημα ή όταν ταξιδεύουμε στο Αιγαίο, υπάρχουν σημεία όπου λόγω του θαλάσσιου περιβάλλοντος δεν υπάρχει καλή σύνδεση με το δίκτυο 5G. Εμείς εγκαθιστούμε πάνω στο επιβατηγό πλοίο, για λογαριασμό του παρόχου, τον κατάλληλο εξοπλισμό και συνδέουμε δορυφορικά το πλοίο, ώστε να μπορεί να προσφέρει στους επιβάτες απρόσκοπτη συνδεσιμότητα με το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας σαν να ήταν στην πόλη». 

Εντοπισμός θέσης με γεμάτη μπαταρία

Η πρωτοποριακή τεχνολογία της LOCTIO, της πρώτης εταιρείας που εντάχθηκε στην ελληνική θερμοκοιτίδα της ESA, συνίσταται στην προσφορά υπηρεσιών ακριβούς εντοπισμού θέσης με πολύ χαμηλή κατανάλωση ενέργειας, που είναι σήμερα ένα από τα βασικά ζητούμενα από τη βιομηχανία IoT.  

«Το τσιπάκι εντοπισμού θέσης είναι από τα πιο ενεργοβόρα σε κινητά, έξυπνα ρολόγια, συσκευές IoT. Αν ο χρήστης αφήσει ενεργό στη συσκευή του τον εντοπισμό θέσης, η μπαταρία του θα εξαντληθεί πολύ γρήγορα», λέει ο Νίκος Κάνιστρας, συνιδρυτής και διαχειριστής της εταιρείας. «Επομένως έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια μια τεράστια ανάγκη στην αγορά για μικρές, φθηνές, αυτόνομες ενεργειακά συσκευές, που αρκούνται δηλαδή σε μία μόλις φόρτιση της μπαταρίας τους για ένα χρονικό διάστημα που μπορεί να ποικίλλει από μερικούς μήνες έως και μερικά χρόνια. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται η δική μας τεχνολογία, που απαιτεί εξαιρετικά χαμηλή ενέργεια, καθώς κάνει χρήση πολύ λίγης πληροφορίας από το σήμα των δορυφόρων. Μία από τις αγορές όπου έχουμε στοχεύσει είναι το λεγόμενο asset tracking, η δυνατότητα να παρακολουθείς κάποιο αντικείμενο που έχει για σένα αξία. Αυτό μπορεί να είναι από ένα ηλεκτρικό πατίνι ή το κατοικίδιό σου έως ένα κοντέινερ με φορτίο μεγάλης αξίας».

Κάθε πλοίο και μια έξυπνη διαδρομή 

Στο ερώτημα ποια διαδρομή πρέπει να ακολουθήσει ένα πλοίο για να έχει τη μικρότερη δυνατή κατανάλωση καυσίμων και τις χαμηλότερες δυνατές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου απαντά η Promilist, κάνοντας χρήση δορυφορικών δεδομένων καιρού και θαλάσσιων ρευμάτων και της Τεχνητής Νοημοσύνης. «Δημιουργούμε μοντέλα κατανάλωσης καυσίμων, όχι για κατηγορίες πλοίων, αλλά για κάθε πλοίο ξεχωριστά. Με λογισμικό που λαμβάνει υπόψη και τα αρχιτεκτονικά σχέδια και τις κατασκευαστικές προδιαγραφές του, χαράσσουμε με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια τη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσει το συγκεκριμένο πλοίο ώστε να μειώσει την κατανάλωση καυσίμων έως και κατά 20%», αναφέρουν ο Γρηγόρης Νίτας και ο Γιώργος Κουρέας, ιδρυτές της Promilist. «Έτσι, μειώνονται οι δαπάνες για καύσιμα, ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος αλλά και τα κόστη που επιβάλλουν δράσεις ισοστάθμισης των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα», προσθέτουν. «Με μια άλλη τεχνολογία που αναπτύσσουμε», συνεχίζει ο κ. Νίτας, «παρακολουθούμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα του πλοίου, ώστε να μην ξεφύγουν από τα ετήσια όρια που θέτουν διεθνείς οργανισμοί όπως ο ΙΜΟ. Αν δεν υπάρξει πρόβλεψη και, π.χ., στους επτά πρώτους μήνες οι εκπομπές αγγίξουν τα ετήσια προβλεπόμενα επίπεδα, ενδέχεται να επιβληθούν πρόστιμα, ακόμη και απαγόρευση πλεύσης».

Τεχνητή νοημοσύνη για τον καιρό

Εξαιρετικά ακριβείς θαλάσσιες προγνώσεις καιρού παράγει η AlongRoute, εταιρεία με έδρα τη Θεσσαλονίκη, που εντάχθηκε πρόσφατα στη θερμοκοιτίδα. «Με τη χρήση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης και όχι των κλασικών αριθμητικών μοντέλων, καταφέραμε να ξεπεράσουμε τα προβλήματα που δημιουργούσε η μοντελοποίηση της φυσικής στο χαοτικό θαλάσσιο περιβάλλον», λέει η Γεωργία Καλαντζή, ωκεανογράφος, ειδική στις προγνώσεις θαλάσσιων κυματισμών. «Αν τροφοδοτήσεις το έξυπνο μοντέλο μας με μεγάλο όγκο ποιοτικών ιστορικών δεδομένων, μαθαίνει τη φυσική μόνο του, τον άνεμο, τα κύματα, τα ρεύματα, και προβλέπει πώς θα συμπεριφερθούν μελλοντικά. Απευθυνόμαστε στην αγορά των θαλάσσιων μεταφορών, για την οποία είναι πολύ σημαντικές οι ακριβείς θαλάσσιες προγνώσεις. Με τη βελτιστοποίηση της πλεύσης περιορίζεται έως και κατά 30% η δαπάνη για καύσιμα και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που για τη ναυτιλία θα πρέπει να μειωθούν κατά 70% μέχρι το 2050», σημειώνει η κ. Καλαντζή και συνεχίζει. «Αυτή τη στιγμή προσφέρουμε υψηλής ανάλυσης ωριαίες προβλέψεις παραμέτρων κυμάτων, ανέμου και ρεύματος για τη Μεσόγειο Θάλασσα σε ένα πλέγμα 4 x 4 χλμ». Και πιστεύει πως σύντομα θα μπορούν να εξυπηρετήσουν τους παγκόσμιους ωκεανούς. Πέραν της κ. Καλαντζή, στην ομάδα της AlongRoute συμμετέχουν και ο αεροναυπηγός – μηχανικός πληροφορικής Eduardo Pena Vina, οι περιβαλλοντολόγοι Στέργιος Διαμαντόπουλος και Αποστολία Παπαδούδη και ο γεωγράφος Κωνσταντίνος Καρυστινάκης.

Αυτόματη αποτύπωση μονοπατιών

Το βραβευμένο σε πολλούς διαγωνισμούς προϊόν τεχνητής νοημοσύνης «caius paths» που ανέπτυξε η Caius, εταιρεία ενταγμένη στη θερμοκοιτίδα της ESA, «έχει εκπαιδευτεί να εντοπίζει μόνο του τα μονοπάτια και να τα σχεδιάζει πάνω στη δορυφορική εικόνα, καλύπτοντας εκτενείς δασικές περιοχές. Με τον τρόπο αυτόν γίνεται δυνατή η αξιολόγηση της κατάστασης των μονοπατιών και η οργάνωση της πρόσβασης του χρήστη σε αυτά», λέει ο συνιδρυτής και CEO της εταιρείας, Γιώργος Μενδρινός, που μαζί με τον Γιώργο Μίχα, ερευνητή στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης (EPFL), και τον Μάριο Γλυτσό, φοιτητή στο ΕΜΠ, αποτελούν τη βασική ομάδα. 

«Αυτή τη στιγμή πελάτες μας είναι δημόσιοι φορείς, δήμοι, περιφέρειες, αλλά και επιχειρήσεις στον τομέα της συντήρησης και της ανάδειξης μονοπατιών», αναφέρει ο κ. Μενδρινός. «Παράλληλα όμως ετοιμάζουμε άμεσα μια ηλεκτρονική πλατφόρμα όπου το ευρύ κοινό, έχοντας μάλιστα δυνατότητα σύνδεσης και επικοινωνίας με άλλους λάτρεις της φύσης, θα μπορεί να βρει τα επίσημα μονοπάτια, συμβάλλοντας έτσι στη συντήρηση και την ανάδειξή τους. Βάση των δράσεών μας είναι το Μέτσοβο, από όπου και καταγόμαστε. Από εκεί ξεκινήσαμε, συνεχίζουμε στην Περιφέρεια Ηπείρου και σύντομα θα επεκταθούμε σε όλη την Ελλάδα. Το δίκτυο των μονοπατιών δεν ενώνει μόνο χωριά, αλλά και διαφορετικές παραδόσεις και πολιτισμούς. Μέσω της πλατφόρμας μας είναι ευκαιρία, πιστεύουμε, για τις τοπικές κοινωνίες να αναδείξουν τις ιδιαιτερότητες και τις μοναδικές τους δραστηριότητες κατά μήκος των μονοπατιών».

Ασφάλεια χώρων 

H ANGELY φέρνει την τεχνογνωσία της από το διάστημα στη Γη. «Χρησιμοποιήσαμε διαστημικές τεχνολογίες που αναπτύξαμε εμείς οι ίδιοι στην εταιρεία EMTECH, από την οποία προερχόμαστε όλοι, για χρήση στη Γη. Οι τεχνολογίες αυτές, που αφορούν μετρήσεις μαγνητικών πεδίων για διαστημικά σκάφη, είναι πολύ καλές και για μετρήσεις μαγνητικών πεδίων εδώ στη Γη, και συγκεκριμένα για την ανίχνευση όπλων, τα οποία είναι συνήθως σιδηρομαγνητικά και δημιουργούν τα δικά τους μαγνητικά πεδία. Με μια συσκευή που αναπτύσσουμε, μπορούμε να ασφαλίσουμε κάθε δημόσιο χώρο», λέει ο συνιδρυτής της εταιρείας, Θανάσης Κωτσαράς. «Είναι ένα μικρό πυργάκι, το οποίο τοποθετείται σε έναν δημόσιο χώρο και μπορεί να ανιχνεύσει πάνω στα διερχόμενα άτομα φερόμενα όπλα, με μετρήσεις μαγνητικών πεδίων και συλλογή οπτικών πληροφοριών. Είναι ένα σύστημα εντελώς αυτοματοποιημένο. Η πληροφορία για το αν κάποιος φέρει όπλο μεταδίδεται, μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας με την οποία είναι συνδεδεμένο, κατευθείαν στο κινητό του χρήστη», περιγράφει ο κ. Κωτσάρας. Την ομάδα της ANGELY απαρτίζουν ακόμη οι Βαγγέλης Αληφραγκής, υπεύθυνος λογισμικού, ο Σάμι Χαμμάλ, υπεύθυνος για το hardware και το software της συσκευής, ο Στέλιος Τσατάλας, που ασχολείται με την πιστοποίηση του προϊόντος, και ο Δημήτρης Βέργος, υπεύθυνος για τον μηχανολογικό σχεδιασμό του συστήματος. Επίσης συνιδρυτής είναι και ο Νικόλαος Λιβανός, που συμμετέχει ενεργά στον σχεδιασμό και στην επεξεργασία σήματος. «Το ESA BIC Greece μάς παρέχει την πρόσβαση στα εργαλεία που χρειαζόμαστε, συμβουλευτική, αλλά και αλληλεπίδραση με άλλες εταιρείες», καταλήγει ο κ. Κωτσαράς.

 kathimerini.gr