Σκάνδαλο NSA PRISM: Το τέλος της αθωότητας του ίντερνετ

Συνταξη / Επιμελεια: Θεόδωρος Χατζηκώστας | 29 Αυγουστου 2013
Posted in λογισμικό - Διαδίκτυο

Οι αποκαλύψεις του Edward Snowden σχετικά με το άκρως απόρρητο πρόγραμμα παρακολούθησης των πάντων από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, εγείρουν νέα ερωτήματα για το που οδεύει η ανθρωπότητα, και κατά πόσο έννοιες όπως η ηθική, η ιδιωτικότητα και η προστασία των προσωπικών δεδομένων γίνονται πλέον στο κατ' ελάχιστον σεβαστές από τις κυβερνήσεις.

To πολυσυζητημένο project PRISM

Παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις, το PRISM αποτελεί το ισχυρότερο εργαλείο παρακολούθησης της ανθρωπότητας που χτίστηκε ποτέ. Το project ξεκίνησε το 2007 υπό την προεδρεία του George "W" Bush για την "καταπολέμηση της τρομοκρατίας". Η φιλοσοφία της λειτουργίας του σε γενικές γραμμές είναι να συλλέγει όσο περισσότερα δεδομένα μπορεί από το ίντερνετ και να τα αποθηκεύει σε τεράστιες βάσεις δεδομένων για περεταίρω επεξεργασία εφόσον χρειαστεί. Στην πράξη με το πάτημα ενός πλήκτρου, η Υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ (NSA) μπορεί να έχει έναν πλήρη φάκελο για οποιονδήποτε άνθρωπο πάνω στη γη!

Προκειμένου τα παραπάνω να γίνουν εφικτά, ακολουθήθηκαν δύο διαφορετικοί οδοί συλλογής πληροφοριών:

Η πρώτη ήταν η σταδιακή στρατολόγηση των εταιρειών που έχουν τον μεγαλύτερο όγκο πελατών  στο internet: Η NSA από το 2007 έως το 2012 κατάφερε να στρατολογήσει την Microsoft (πρώτη και καλύτερη), τις Yahoo, Google, Facebook, YouTube, Paltalk, AOL, Skype και φυσικά... την Apple. Αυτό σημαίνει πως οποιοσδήποτε λογαριασμός email στο Hotmail, Yahoo ή Gmail, οποιοδήποτε αρχείο σας στο Skydrive ή στο iCloud, οποιοδήποτε στοιχείο που περιέχει το iPhone σας, τα βίντεο που παρακολουθήσατε, οι αναζητήσεις που κάνατε, όλα τα προσωπικά σας δεδομένα στο Facebook και φυσικά οι συνομιλίες σας στο Skype, όλα μα όλα, ήταν και είναι 100% προσβάσιμα στην NSA με το πάτημα ενός κουμπιού, χωρίς καμιά εισαγγελική παραγγελία, χωρίς κανένα ίχνος ηθικής ή ακόμη και διεθνούς νομιμότητας!

Εκτός όμως από την απευθείας πρόσβαση στους servers των εταιρειών αυτών (αλλά και πολλών άλλων μικρότερων), το PRISM κλέβει δεδομένα και με έναν δεύτερο -εξίσου "έξυπνο"- τρόπο: Καθώς οι ΗΠΑ αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες τηλεπικοινωνιακές γέφυρες του κόσμου, το PRISM αντιγράφει σε πραγματικό χρόνο όλα τα δεδομένα που περνάνε από το δίκτυο των οπτικών ινών που ενώνει ιντερνετ-ικά τις ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο (και ίσως και οπτικές ίνες τρίτων χωρών).

Πρακτικά και λόγω ακριβώς της δομής του ίντερνετ, αυτό σημαίνει πως ακόμη και αν π.χ. συνομιλείτε με κάποιον στον Καναδά, είναι πολύ πιθανόν (λόγω του εύρους ζώνης που εξυπηρετούν οι ΗΠΑ) η κλήση σας να περάσει από τις ΗΠΑ και να καταγραφεί από τα αδιάκριτα μάτια του PRISM!

Το όλο project έχει ένα κόστος λειτουργίας της τάξης των 20.000.000 δολαρίων τον χρόνο, ποσό που προσωπικά ο γραφών θεωρεί πως είναι μάλλον πολύ λίγο για το απαιτούμενο προσωπικό και εξοπλισμό. Όπως και να έχει, ένα πολύ ενδιαφέρον γεγονός είναι η αυτοματοποιημένη δυνατότητα "hop". Τί είναι πάλι αυτό; Αν π.χ. έχετε έναν ξάδερφο εγκληματία και η NSA τον καταζητεί, τότε στην αναζήτησή της για στοιχεία που τον αφορούν, εσείς μπαίνετε μέσα στο πρώτο hop της βάσης δεδομένων του φακέλου του. Με το δεύτερο "hop" στην βάση μπαίνουν και  τα παιδιά σας, με το τρίτο και οι φίλοι των παιδιών σας κτλ. Το PRISM έχει δυνατότητα αυτοματοποιημένης δημιουργίας έως και τριών Hops!

The U2 incident

Συχνά, όταν ένας δημοσιογράφος ή blogger γράφει σχετικά με κυβερνητικές ίντριγκες και μυστικά projects, χαρακτηρίζεται ως συνωμοσιολάγνος.  Ίσως γιατί είναι σύνηθες φαινόμενο κυβερνήσεις και συνέταιροι τους να προσπαθούν να σβήσουν τα ίχνη τους ή να αποσπάσουν την προσοχή της κοινής γνώμης, τροφοδοτώντας τον τύπο με ψεύτικα στοιχεία.

Θα κάνουμε μια... τεράστια παρένθεση πίσω στο 1960. Για όσους δεν γνωρίζουν (ή δεν γεννήθηκαν) την εποχή του ψυχρού πολέμου, οι ΗΠΑ και η CIA συνέλλεγαν τότε πληροφορίες για τις πυραυλικές εγκαταστάσεις της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης, χρησιμοποιώντας αεροσκάφη U2 τα οποία πραγματοποιούσαν υπερπτήσεις πάνω από το έδαφος των Ρώσων. Τα U2 χάρις την υψηλή ταχύτητα και κυρίως το υψηλό επιχειρησιακό υψόμετρο, ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να καταδιωχθούν και να καταρριφθούν, αλλά αυτό άλλαξε την 1η του Μάη, όταν το U2 που πιλοτάριζε ο Gary Powers εγκλωβίστηκε από συστοιχία αντιαεροπορικών πυραύλων η οποία και κατάφερε να το καταρρίψει (κατ' άλλους η κατάρριψη επετεύχθη με εμβολισμό από τροποποιημένο MiG). Οι Σοβιετικοί, κατάφεραν να περισυλλέξουν ολόκληρα κομμάτια από το αεροσκάφος, την φωτογραφική μηχανή με τις φωτογραφίες που είχε τραβήξει και κυρίως, τον πιλότο, ο οποίος δεν αυτοκτόνησε με το δηλητήριο που του είχε δοθεί για τέτοιες περιπτώσεις. Οι Ρώσοι πλέον το μόνο που είχαν να κάνουν ήταν να περιμένουν σιωπηρά...

Πώς προσπάθησε να αποκρύψει η κυβέρνηση των ΗΠΑ το γεγονός; Τέσσερις ημέρες μετά το γεγονός, η... NASA, εξέδωσε ανακοίνωση πως έχασε ένα αεροσκάφος Βόρεια της Τουρκίας και πως πιθανότατα ο πιλότος έχασε τις αισθήσεις του και ενεπλάκη ο αυτόματος πιλότος! Για να γίνει δε ποιο πιστευτό, ένα U2 βάφτηκε γρήγορα στα χρώματα της NASA και η φωτογραφία παρουσιάστηκε στα μέσα. Τέλος, καθηλώθηκαν στο έδαφος όλα τα U2 ώστε να γίνει... έλεγχος στο σύστημα οξυγόνου, ώστε να αποφευχθεί ξανά τέτοιου είδους "ατύχημα".

Οι Σοβιετικοί αν μη τί άλλο βρήκαν διασκεδαστικές αυτές τις προσπάθειες έως ότου στις 7 Μάιου ο Στρατηγός Khrushchev ανέφερε: "Πρέπει να σας πω ένα μυστικό. Όταν έκανα την πρώτη αναφορά, επίτηδες δεν ανέφερα πως ο πιλότος ήταν ζωντανός και καλά στην υγεία του... και τώρα δείτε πόσα χαζά πράγματα έχουν πει οι Αμερικανοί". Τα υπόλοιπα είναι ιστορία...

The Microsoft/Twitter incident

Επιστρέφουμε στο σωτήριο έτος 2013, μήνα Ιούνιο. Το σκάνδαλο παρακολούθησης όλου του ίντερνετ από την NSA ξεσπά, και κάπου εκεί, δύο από τις μεγαλύτερες εμπλεκόμενες εταιρείες -η Microsoft και το Twitter- ανακοινώνουν πως ζητούν... άδεια να δημοσιεύσουν το πώς συνεργάζονται με την NSA. Σε γενικές γραμμές γίνεται μια τεράστια PR προσπάθεια να εμφανιστούν πως λάμβαναν κάποια αίτηση, και κατόπιν παρέδιδαν τα δεδομένα για τον ζητούμενο χρήστη στην NSA. Κάπου εμφανίστηκαν και κάποια νούμερα και γενικά η όλη ιστορία εμφανίζονταν (ή υπονοούνταν) πως επρόκειτο για μια διαδικασία αντίστοιχη με αυτή που συμβαίνει όταν ένας δικαστής άρει το απόρρητο συνδιαλέξεων με έναν χρήστη.

Στις 23 Αυγούστου όμως, η Guardian δημοσιεύει την είδηση-ταφόπλακα για την "αθωότητα" όλων των εταιρειών που εμπλέκονταν στο σκάνδαλο: Σύμφωνα με στοιχεία λοιπόν, εταιρείες όπως η Yahoo, η Microsoft, η Google και το Facebook, έλαβαν εκατομμύρια δολάρια από την NSA προκειμένου να καλυφθεί το κόστος ώστε οι servers των εταιρειών να παραδίδουν αυτοματοποιημένα τα δεδομένα των πελατών τους στην NSA!

Εξίσου αστείες είναι και οι πρώτες αιτιάσεις των εταιρειών στις κατηγορίες περί συνεργασίας με την NSA στο Project PRISM (πριν ακόμη γίνουν εκτενείς αποκαλύψεις):

Microsoft: Παραδίδουμε δεδομένα χρηστών μόνο όταν λάβουμε δικαστική εντολή και ποτέ σε εθελοντική βάση. Επιπρόσθετα, ανταποκρινόμαστε μόνο σε εντολές για συγκεκριμένους λογαριασμούς ή ταυτότητες. Αν η κυβέρνηση έχει ένα ευρύ πρόγραμμα συλλογής δεδομένων πελατών, εμείς δεν συμμετέχουμε (!!)

Yahoo: Η Yahoo παίρνει την ιδιωτικότητα των χρηστών πολύ σοβαρά (σσ. σίγουρα). Δεν παρέχουμε απ΄ευθείας πρόσβαση των servers, συστημάτων και δικτύων μας στην κυβέρνηση. Από τα εκατοντάδες εκατομμύρια χρηστών που εξυπηρετούμε, ένα 1% θα είναι αντικείμενο έρευνας από την κυβέρνηση. (χαχα).

Στα ίδια νερά κινούνται όλες οι άλλες εταιρείες (Facebook, Google, Dropbox), αλλά όλα τα λεφτά σίγουρα είναι η Apple:

Apple: "Δεν έχουμε ακούσει ποτέ για το PRISM...." (για όσους παρατήρησαν την εικόνα ποιο πάνω στο άρθρο, η Apple μπήκε στην... μισθοδοσία της NSA τον Οκτώβριο του 2012 αλλά κατά τα άλλα δεν έχει ακούσει ποτέ για το PRISM)!!!

Τα αστεία και τα ευτράπελα δεν σταματούν εδώ όμως: Το BBC στις 27 Αυγούστου δημοσιεύει στην ηλεκτρονική του πύλη, είδηση (αν έχουν τον Θεό τους) σχετικά με τις αιτήσεις που έχουν κάνει μέσα στο 2013, κυβερνήσεις για άρση του απορρήτου χρηστών του Facebook. Αναφέρεται δε πως διάφορες κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ έχουν κάνει 11.000~12.000 αιτήσεις για άρση απορρήτου. Επαναλαμβάνουμε: (α) Σκάνδαλο PRISM: Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει πλήρη πρόσβαση σε όλα τα δεδομένα, (β) Το BBC μας... ενημερώνει πως η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει κάνει Χ αιτήσεις.

Δεν αμφισβητούμε πως αυτές οι αιτήσεις μπορεί όντως να έχουν γίνει και πως μπορεί να αφορούν υπηρεσίες άσχετες με την NSA, π.χ. από το Υπουργείο Δικαιοσύνης για περιπτώσεις εκβιασμών κ.λπ. Αλλά είναι από πλευράς BBC απίστευτα ύποπτο το timing του να δημοσιεύονται άρθρα που μιλάνε για αιτήσεις άρσης απορρήτου, όταν όλος ο κόσμος συνταράσσεται από ένα σκάνδαλο σύμφωνα με το οποίο αίρονταν ακριβώς αυτή η νόμιμη διαδικασία!

Προφανώς ο δημοσιογράφος πήρε τα στοιχεία από κάποια PR προσπάθεια του Facebook, αφού και στην χώρα μας μια μέρα μετά, η δικτυακή πύλη του ΔΟΛ in.gr, δημοσίευσε αντίστοιχο άρθρο στο οποίο ενημερωθήκαμε πως το Facebook ενέκρινε το... 54% των αιτήσεων άρσης του απορρήτου... :D

Γιατί το σχέδιο PRISM αποτελεί προσβολή για όλη την ανθρωπότητα

Από τις διάφορες αναφορές που έως σήμερα έχουν δημοσιευθεί, γίνεται απόλυτα κατανοητό πως το μοναδικό πρόβλημα που εμφανίστηκε στον ορίζοντα της NSA ήταν η παραβίαση της 4ης τροπολογίας -δηλαδή η τυφλή παρακολούθηση των συνδιαλέξεων Αμερικανών μέσα σε Αμερικάνικο έδαφος. Κατά τα άλλα, σύμφωνα με τμήμα της... 702ης τροπολογίας, η NSA... δικαιούται (!) να κατασκοπεύει μη-Αμερικανούς που πιστεύεται πως βρίσκονται εκτός Αμερικάνικου εδάφους χωρίς να απαιτείται δικαστική πράξη. Κοινώς, αν για τις ΗΠΑ το σκάνδαλο έγκειται στο γεγονός πως η NSA δεν σεβάστηκε καν την 4η τροπολογία, για τις λοιπές χώρες, θεωρούνταν δεδομένο και... κεκτημένο το να παρακολουθούνται.

Η ηθική για μια ακόμη φορά καταπατείται. Η 4η τροπολογία προστατεύει μόνο τους Αμερικανούς, και όχι την ανθρωπότητα, λες και οι λοιποί λαοί είναι παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Και το χειρότερο είναι πως αυτό ομολογείται δημόσια και χωρίς ίχνος μεταμέλειας ή δισταγμού. Οι ΗΠΑ έχουν κερδίσει το defacto δικαίωμα να παρακολουθούν τους πάντες, και ακόμη και οι δηλώσεις Μέρκελ δείχνουν πολύ λίγες μπροστά στο εύρος του σκανδάλου. Όσο για την Ελλαδίτσα μας, όσο ασχολήθηκε η Κυβέρνηση με τους ιούς στις πρεσβείες της, ή με την "αυτοκτονία" του ανθρώπου που αποκάλυψε τις υποκλοπές της Vodafone, άλλο τόσο αντέδρασε και για το project PRISM.

Αντιθέτως, καθημερινές πρακτικές φασισμού και ρεβανσισμού των κυβερνήσεων δείχνουν το πόσο απέχει η "δημοκρατία" που ζούμε από την πραγματική δημοκρατία. Ο διευθυντής της Guardian δήλωσε στις 13/8 πως η κυβέρνηση της Βρετανίας απείλησε με δικαστικές διώξεις αν η εφημερίδα δεν καταστρέψει ή παραδώσει τα απόρρητα στοιχεία που διαθέτει, ενώ στις 20/8 δύο ειδικοί επικοινωνίας της Βρετανικής κυβέρνησης (GCHQ) κατέστρεψαν τους δίσκους στα υπόγεια της Guardian (μάλλον με την σιωπηρή συγκατάθεση της εφημερίδας που ήθελε να αποφύγει δικαστικές περιπέτειες). Αλλά αυτό δεν είναι τίποτα σε σχέση με αυτό που υπέστη ο σύντροφος του δημοσιογράφου που πήρε την συνέντευξη από τον Snowden, και ο οποίος κρατήθηκε στο αεροδρόμιο, απειλήθηκε με φυλάκιση αν δεν συνεργαζόταν, ενώ το Macintosh laptop του έγινε βίδες... κυριολεκτικά:

Ο ήρωας την ιστορίας

"Δεν είμαι ούτε προδότης, ούτε ήρωας. Απλά Αμερικανός". Αν και ακούγεται ως ατάκα από κάποια φτηνή ταινία στην πραγματικότητα αυτή η δήλωση είναι ένα στοιχείο της ψυχοσύνθεσης του ανθρώπου που έβγαλε στην φόρα το σκάνδαλο. Ο λόγος για τον Edward Snowden, έναν συμβεβλημένο εργολάβο που εργάζονταν πάνω στο πρόγραμμα PRISM. Τον Απρίλιο του 2012 -και έχοντας προ πολλού αποφασίσει το τί θέλει να κάνει- κατέβασε τα επίμαχα αρχεία που περιέγραφαν λεπτομερώς τον τρόπο λειτουργίας του PRISM -και μετά από πολλές προσπάθειες να έρθει σε διακριτική επαφή με τον τύπο (προσπάθειες που θα μπορούσαν από μόνές τους να γίνουν ταινία) τα παρέδωσε.

Ο Snowden δεν ήταν ούτε τυχαίος, ούτε επιπόλαιος ούτε τρελός. Είχε περάσει τόσο από την CIA όσο και από τις πόρτες της NSA. Ήταν ένας "μάγος" του hacking, ένας πανέξυπνος άνθρωπος που γνώριζε εκ των προτέρων πως οποιαδήποτε προσπάθεια του να ενημερώσει τον κόσμο σχετικά με το PRISM δεν θα έχει αίσιο τέλος. Γιατί λοιπόν αυτός ο άνθρωπος παράτησε την κατοικία του, τις ανέσεις του και τον παχυλό μισθό των 200.000 δολαρίων τον χρόνο, για να μετατραπεί σε φυγά με πολλούς του συμπολίτες τον χαρακτηρίζουν ως προδότη; Ο ίδιος αναφέρει:

"Δεν θα ήθελα να ζω σε μια κοινωνία όπου συμβαίνουν τέτοιου είδους πράγματα (παρακολούθηση των πολιτών)... Δεν θέλω να ζω σε έναν κόσμο όπου ότι λέω και κάνω καταγράφεται... Τα μοναδικά μου κίνητρα είναι να ενημερώσω τον κόσμο..."

Όπως ήταν φυσικό, μετά την δημοσιοποίηση του σκανδάλου (και αφού ο ίδιος αποκάλυψε την ταυτότητα του για να προστατέψει τους συναδέλφούς του), η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναλώθηκε σε ένα άγριο ανθρωποκυνηγητό προκειμένου να τον συλλάβει. Αφού αυτό δεν κατέστη δυνατό, δημιουργήθηκαν έντονες πιέσεις από τις ΗΠΑ προς τρίτες χώρες ώστε να μην δεχτούν να δώσουν άσυλο στον Snowden. Εκείνος παρέμενε φυλακισμένος/παγιδευμένος σε αεροδρόμιο της Μόσχας με τις ΗΠΑ να γράφουν επικές σελίδες διεθνούς αυθαιρεσίας, με αποκορύφωμα την άρνησης Γαλλίας, Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ιταλίας να επιτρέψουν να περάσει από τον εναέριό τους χώρο το αεροσκάφος του προέδρου της Βολιβίας Μοράλες επειδή η NSA ενημέρωσε τις χώρες πως ίσως σε αυτό επέβαινε ο Snowden -κάτι που οδήγησε σε αναγκαστική προσγείωση στην Βιέννη!

Εν τέλει και μετά από 39 ημέρες στην ζώνη transit του αεροδρομίου της Μόσχας, η Ρωσία έδωσε άσυλο για ένα χρόνο στον Snowden, κάτι που προκάλεσε τριγμούς στις ήδη προβληματικές σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Aftermath - Επίλογος

Εδώ και χρόνια είχε αναπτυχθεί μια φιλολογία σχετικά με την παρακολούθηση του ίντερνετ από κυβερνητικές υπηρεσίες, αλλά χρειάστηκε μια στιγμή και μόνο στο σωτήριο έτος 2013 για να έχουμε τις πρώτες αποδείξεις περί αυτού.

Κανείς δεν θα πρέπει να νιώθει έκπληκτος. Ακόμη χειρότερα, οι χλιαρές αντιδράσεις των κυβερνήσεων δείχνουν πως δεν υπάρχει θέληση να αλλάξει κάτι προς το καλύτερο. Οι δηλώσεις του προέδρου Ομπάμα περί μεγαλύτερης διαφάνειας αποτελούν μάλλον προπέτασμα καπνού, χωρίς ειλικρίνεια ή θέληση.

Όσον αφορά το πρακτικό κομμάτι της ιστορίας, η αποκάλυψη της μεθοδολογίας με την οποία οι μυστικές υπηρεσίες "ψαρεύουν" τα δεδομένα, αποτελεί επιβεβαίωση πως η όποια αποθήκευση ευαίσθητων αρχείων στο πολυδιαφημισμένο "σύννεφο" αποτελεί κάτι μεταξύ κίνησης βλακείας και κίνησης αυτοκτονίας. Για όσους θέλουν να διακινήσουν δεδομένα με ασφάλεια, θα πρέπει να καταφύγουν σε κρυπτογραφικά προγράμματα τύπου PGP, ενώ η εμπιστοσύνη στους μεγάλους παίκτες της Silicon Valley, θα πρέπει να θεωρείται λήξασα.

Το μόνο που μπορούμε να ελπίζουμε πως όλα αυτά τα "αόρατα" προγράμματα των μυστικών υπηρεσιών που παρεμβαίνουν στο ίντερνετ, θα εκλείψουν ακόμη και για λάθος λόγους (π.χ. έλλειψη χρηματοδότησης). Αν όχι, τότε δεν θα είμαστε μακριά από ένα νέο 1935, όπου επίδοξοι J. Edgar Hoover θα κρατούν στοιχεία για τον καθένα μας και θα τα χρησιμοποιούν κατά το δοκούν.

Πηγές:

• TheGuardian.com 1 | 2 | 3 | 4
• Wikipedia.org 1 | 2
• LiberalConspiracy.org
• BBC.co.uk
• News.in.gr
• Edition.CNN.com