Καλώς ήλθατε στον Κόσμο 3.0

15 Ιουλιου 2010
Posted in Επικαιρότητα

Με τη βοήθεια της ψηφιακής σύγκλισης θα μπορούσαμε να έχουμε δρόμους χωρίς κυκλοφοριακό, χαμηλότερες τιμές ή φόρους αλλά και καλύτερο πολίτευμα.

Η φορολογική δήλωση εισοδήματος δε χρειάζεται πια. Οι οδικοί χάρτες έχουν γίνει κάδρα σε τοίχους. Τα χαρτονομίσματα προορίζονται πλέον για συλλέκτες. Και οι «πηγμένοι» από την κυκλοφορία δρόμοι των πόλεων υπάρχουν μόνο στις ταινίες. Φαίνεται να είναι σκηνές από το μέλλον, όχι όμως από ένα πολύ μακρινό μέλλον, δεδομένων των εξελίξεων στην Πληροφορική. Ποιες είναι όμως αυτές οι εξελίξεις και με ποιον τρόπο υπόσχονται να αλλάξουν τη ζωή μας;

Εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες, χιλιάδες ηλεκτρονικοί διακόπτες έχουν ενσωματωθεί σε τσιπ, τους μικροσκοπικούς εγκεφάλους των συσκευών. Αυτά τα ηλεκτρονικά κυκλώματα προικίζουν τα μηχανήματα με ένα είδος «ευφυΐας» –και δεν αναφερόμαστε μόνο στους υπολογιστές, τα κινητά τηλέφωνα ή τους δορυφόρους, αλλά και στο κλιματιστικό, το τηλεκοντρόλ, τα πλυντήρια πιάτων και ρούχων. Χάρη στα τσιπ μπορούμε, παραδείγματος χάρη, το πρωί να βάλουμε μπουγάδα και το μεσημέρι, όταν θα γυρίσουμε από τη δουλειά στο σπίτι, να βρούμε τα ρούχα πλυμένα και καθαρά. Εδώ και δέκα περίπου χρόνια, ωστόσο, ο ρόλος τους δεν περιορίζεται στη σωστή λειτουργία των οικιακών συσκευών: επεκτείνεται στη συλλογή και ανταλλαγή ενός μεγάλου όγκου πληροφοριών, τις οποίες μοιράζονται μέσα από έναν κοινό αγωγό, που επιτρέπει τη σύγκλισή τους. Και όπως υποστηρίζει ο Νικόλας Νεγροπόντης του ΜΙΤ στο βιβλίο του Ψηφιακός κόσμος (εκδόσεις Καστανιώτη), φαίνεται πως δεν αργεί η ημέρα που θα γίνουμε κι εμείς ψηφιακά όντα.

Ψηφιακός μισθός
Ήδη πολλά από τα δεδομένα που μας προσδιορίζουν, από τα προσωπικά στοιχεία μας στο ληξιαρχείο μέχρι τον τραπεζικό λογαριασμό μας, έχουν κωδικοποιηθεί ως ένα κατεβατό από «0» και «1» (το δυαδικό σύστημα, η βάση της Πληροφορικής) και είναι θεωρητικά προσβάσιμα από οποιονδήποτε υπολογιστή, σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Για παράδειγμα, στο τέλος κάθε μήνα ο εργοδότης μας δεν καταθέτει το μισθό μας στην τράπεζα ως μια στοίβα από χαρτονομίσματα, αλλά μεταφέρει μέσω διαδικτύου το αντίστοιχο ποσό από το λογαριασμό της εταιρείας στο δικό μας τραπεζικό λογαριασμό. Μια ανάλογη διαδικασία ακολουθείται και όταν ψωνίζουμε με πιστωτική κάρτα: η τράπεζα «ενημερώνει» μέσω του διαδικτύου το κατάστημα ότι έχουμε το δικαίωμα να πραγματοποιήσουμε την αγορά. Και σε μια δεύτερη ανταλλαγή πληροφοριών, η οποία πραγματοποιείται ανάμεσα στο μηχάνημα ανάγνωσης της πιστωτικής και την ίδια την τράπεζα, πιστοποιεί τα προσωπικά στοιχεία μας. Στο μέλλον η ανταλλαγή αυτών των πληροφοριών ενδεχομένως να γίνεται τόσο γρήγορα, που να μη χρειάζεται καν η διαμεσολάβηση πιστωτικής: στην εποχή της ψηφιακής σύγκλισης ένα κεντρικό δίκτυο θα μπορούσε να καταγράφει αυτόματα τις ώρες εργασίας μας, επιτρέποντάς μας να κάνουμε τις αγορές που μας αναλογούν.

Ηλεκτρονικές ετικέτες
Ας δούμε την ψηφιακή πληροφορία ως μια ετικέτα που μπορεί να επικολληθεί σε οποιοδήποτε αντικείμενο. Χάρη στην τεχνολογία ταυτοποίησης μέσω ραδιοσυχνοτήτων RFID (Radio Frequency Identification), που χρησιμοποιείται για παράδειγμα στο e-pass ή σε πολυκαταστήματα, το καθετί –από τα κουτιά των μπισκότων μέχρι το σκύλο μας– μπορεί να αποκτήσει ηλεκτρονική ταυτότητα ή ψηφιακή ετικέτα (η λεγόμενη tag στα αγγλικά). Η τεχνολογία RFID θα μπορούσε να έχει εκπληκτικές εφαρμογές, που δεν έχουμε φανταστεί. Για παράδειγμα, μια ομάδα Αμερικανών ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν δημιούργησε ένα μπαστούνι για τυφλούς το οποίο καθοδηγεί την πορεία τους «διαβάζοντας» τις ψηφιακές ετικέτες που είναι τοποθετημένες στα εμπόδια. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ένας από τους στόχους του Προγράμματος για την Ψηφιακή Σύγκλιση της Ελλάδας την περίοδο 2007-2013, το οποίο εκπονείται από την Ειδική Γραμματεία Ψηφιακού Σχεδιασμού, είναι η ευρύτερη εφαρμογή της τεχνολογίας RFID. Η ανταλλαγή πληροφοριών μέσω του διαδικτύου μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε ένα πλήθος δραστηριοτήτων, από τα ταξίδια και τις αγορές μας μέχρι τη σωματική άσκηση. Όσον αφορά το τελευταίο σκέλος, ήδη κυκλοφορούν προϊόντα όπως το Nike+, ένας σένσορας που τοποθετείται στο αθλητικό παπούτσι του δρομέα συγκεντρώνοντας δεδομένα κατά τη διάρκεια της άσκησης, όπως είναι η ταχύτητα και η απόσταση που διένυσε. Κατόπιν ο χρήστης μπορεί να ανεβάσει αυτές τις πληροφορίες στο διαδικτυακό προφίλ του και να τις μοιραστεί με άλλους. Το Nike+ προσφέρει διάφορες διασκεδαστικές δυνατότητες, παραδείγματος χάρη επιτρέπει τη διοργάνωση αγώνων τύπου «άντρες εναντίον γυναικών».
Ακούγεται ειρωνικό στην εποχή της οικονομικής κρίσης, κι όμως η ψηφιακή σύγκλιση θα μπορούσε, θεωρητικά, να συμβάλει και στο σχεδιασμό ενός νέου, πιο δίκαιου φορολογικού συστήματος.

Χαμηλότεροι φόροι
Αυτό το σύστημα δε θα βασιζόταν σε μια απλή ποσοστιαία φορολόγηση του εισοδήματος αλλά σε μια ακριβέστερη ανάλυση της αγοραστικής ικανότητας και του τρόπου ζωής του φορολογούμενου. Με άλλα λόγια οι τιμές των προϊόντων θα μπορούσαν να εξατομικευτούν. Τρέχετε δύο ώρες την εβδομάδα; Θα πληρώνετε λιγότερο τα φάρμακα για την καρδιά. Έχετε τοποθετήσει στο σπίτι σας διπλά τζάμια, που ελαχιστοποιούν την απώλεια ενέργειας; Θα έχετε έκπτωση στο λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να τελειοποιηθούν διάφοροι μηχανισμοί οικονομικών κινήτρων και αντικινήτρων (αρκεί να σκεφτούμε τις πρόσφατες φορολογικές επιβαρύνσεις σε τσιγάρα και ποτά) και, με τη βοήθεια της ταχύτατης ροής της πληροφορίας, να καταργηθεί η αναγκαιότητα ύπαρξης μιας ενιαίας τιμής στα καταναλωτικά αγαθά.

Τηλέφωνο και σύγκλιση
Διανομή πληροφορίας είναι αυτό ακριβώς που κάνουν και τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, όπως το GSM (Global System for Mobile Communications, Παγκόσμιο Επικοινωνιακό Σύστημα για Κινητά Τηλέφωνα), διαβάζοντας την κάρτα sim. Με απλά λόγια, η εταιρεία παροχής υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας ενημερώνεται μέσω του διαδικτύου ότι ο Κώστας «έχει το δικαίωμα να μιλήσει» με τον Γιώργο για δέκα λεπτά. Όταν αυτός ο χρόνος περάσει, οι μονάδες τελειώνουν και η συνομιλία διακόπτεται αυτομάτως. Αν πάλι ο Κώστας δεν έχει καρτοτηλέφωνο αλλά σύνδεση, ο παροχέας του «ενημερώνεται» από το λογαριασμό του χρήστη ότι διαθέτει απεριόριστο χρόνο κλήσης. Χιλιάδες ανταλλαγές πληροφοριών τέτοιου είδους λαμβάνουν χώρα κάθε δευτερόλεπτο σε ολόκληρο τον κόσμο με την ταχύτητα του φωτός. Και πάντα χρησιμοποιείται ο ίδιος «αγωγός»: το πρωτόκολλο TCP/IP (Transmission Control Program/Internet Protocol, Πρόγραμμα Ελέγχου Μετάδοσης/Πρωτόκολλο Ίντερνετ), το οποίο αναπτύχθηκε στη δεκαετία του '70 από το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ και σήμερα έχει εξελιχτεί στην πεμπτουσία του διαδικτύου.

Ευκολότερη κυκλοφορία
Η ψηφιακή σύγκλιση μας δίνει επίσης τη δυνατότητα να εγκαταστήσουμε ένα σύστημα επικοινωνίας μεταξύ οχημάτων, που θα βοηθήσει στην επίλυση του κυκλοφοριακού προβλήματος. Με ποιον τρόπο; Το GPS, εντοπίζοντας τη θέση και τον προορισμό ενός αυτοκινήτου ανά μερικά χιλιόμετρα, θα μπορούσε να κατανέμει όσο το δυνατόν πιο ομοιόμορφα την κυκλοφορία στους δρόμους ώστε να αποφεύγεται η συμφόρηση. Σε αυτή τη λογική βασίζεται το Safespot, ένα πρόγραμμα της Fiat που έχει χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η μονάδα Road Side Unit συλλέγει πληροφορίες όπως την ταχύτητα, τη θέση, τον προορισμό, τη συμπεριφορά του αυτοκίνητου, τις καιρικές συνθήκες και την κίνηση στους δρόμους, οι οποίες διοχετεύονται στο διαδίκτυο και καθορίζουν την αλληλεπίδρασή του με άλλα οχήματα. Αν για παράδειγμα κάποιος οδηγός παραβιάσει ένα στοπ, το αυτοκίνητό μας θα το «αντιληφθεί» με τη βοήθεια του Safespot και θα κόψει ταχύτητα προτού καν το άλλο όχημα εισέλθει στο οπτικό πεδίο μας.

Εργασία κατ' οίκον
Αλλά στο άμεσο μέλλον ίσως να μην είναι απαραίτητο να βγούμε από το σπίτι, για να πάμε στη δουλειά μας. Θα μπορούμε να εργαζόμαστε από τον καναπέ ή ακόμη να αλλάζουμε γραφείο κατά βούληση, καθώς η τηλεδιάσκεψη θα μας επιτρέπει να επικοινωνούμε σε πραγματικό χρόνο με τους συνεργάτες μας. Το μέλλον είναι ήδη εδώ: το Facebook, το Myspace, το Skype, το Linkedin αποτελούν μερικά μόνο από τα επικοινωνιακά συστήματα που μας επιτρέπουν να ανταλλάσσουμε ή να μοιραζόμαστε έγγραφα, ηχητικά μηνύματα, βίντεο, φωτογραφίες ή οποιονδήποτε άλλο τύπο αρχείου: αρχεία κειμένου, ένα τραγούδι σε μορφή mp3, μια ταινία, ένα γραφιστικό πρόγραμμα, το «κλειδί» για να αποκωδικοποιήσουμε ένα ψηφιακό τηλεοπτικό σήμα κ.λπ. Σύντομα δε θα υπάρχει όριο στα πράγματα που θα μπορούμε να μεταφέρουμε ψηφιακά από το ένα σημείο σε ένα άλλο. Η ψηφιακή σύγκλιση θα μπορούσε να επιτρέψει τη θεμελίωση ενός πολιτεύματος που πλησιάζει στο όραμα της συμμετοχικής δημοκρατίας του Περικλή, όπου όλοι οι πολίτες θα έχουν το δικαίωμα να θέτουν υποψηφιότητα και να ψηφίζουν μέσω ίντερνετ. Στη Βραζιλία και την Ολλανδία ήδη εδώ και χρόνια εφαρμόζουν το σύστημα της ηλεκτρονικής ψήφου. Πίσω από τα παραβάν των εκλογικών κέντρων οι ψηφοφόροι επιλέγουν την παράταξη που προτιμούν με ένα «κλικ» στον υπολογιστή και το εκλογικό αποτέλεσμα βγαίνει αμέσως μετά το «κλείσιμο της κάλπης». Με αυτό τον τρόπο δεν τίθενται ζητήματα όπως ακύρωση πιθανόν έγκυρων ψηφοδελτίων, ενώ παράλληλα τα φαινόμενα νοθείας δε γνωρίζουν μεγαλύτερη διάδοση από ό,τι συμβαίνει με τη «φυσική» ψήφο. Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Να ψηφίζουμε από το σπίτι μας. Και, κατ' ευχήν, να υπάρχει μια ψηφιακή Βουλή η οποία –αυτό είναι το σημαντικό– θα βρίσκεται διαρκώς υπό τον έλεγχο όχι μόνο των εκπροσώπων της αλλά και του συνόλου των πολιτών.

Περιοδικό Focus