Μπορούν οι υπολογιστές να καταλάβουν τα έργα τέχνης;

06 Ιανουαριου 2010
Posted in Επικαιρότητα

Θα ήταν δυνατό κάποτε στο μέλλον οι υπολογιστές, ανάμεσα στα πολλά και θαυμαστά που κάνουν, να γίνουν και κριτικοί έργων τέχνης; Ακούγεται υπερβολικό, αλλά αυτό ακριβώς ευελπιστούν να πετύχουν γερμανοί και ισπανοί ερευνητές, που ήδη έχουν κάνει τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, αν και παραδέχονται ότι θα είναι δύσκολο – έως αδύνατο - να μπορέσει ποτέ ο υπολογιστής να αποκτήσει το ποιοτικό αισθητικό κριτήριο ενός ανθρώπου και δη εξειδικευμένου στον τομέα της Τέχνης.

Μια ομάδα επιστημόνων από το γερμανικό Ινστιτούτο Βιολογικής Κυβερνητικής Μαξ Πλανκ κα το Εργαστήριο Γραφικών και Εικόνας του ισπανικού πανεπιστημίου της Χιρόνα έδειξαν ότι ορισμένοι ειδικοί μαθηματικοί αλγόριθμοι –δηλαδή η «καρδιά» του σχετικού λογισμικού- μπορούν να «διαβάσουν» και να κατατάξουν έναν πίνακα ζωγραφικής ανάλογα με το καλλιτεχνικό στιλ του. Η ανάλυση του πίνακα γίνεται με βάση τη σύνθεση των χρωμάτων και ορισμένες άλλες μετρήσεις αισθητικών παραγόντων, που ο υπολογιστής μπορεί να ποσοτικοποιήσει χάρη στους αλγορίθμους του.

Φυσικά, ένας υπολογιστής απέχει ακόμα πολύ από το να μπορεί να ερμηνεύσει ένα έργο τέχνης με τον τρόπο που είναι σε θέση να το κάνει ένας άνθρωπος και ιδίως ένας κριτικός τέχνης. Παρόλα αυτά, οι ερευνητές έθεσαν την πρόκληση στον εαυτό τους να δημιουργήσουν ένα λογισμικό που κατ’ αρχήν να μπορεί, σε γενικές γραμμές, να κατατάξει έναν πίνακα ζωγραφικής σε μια ορισμένη καλλιτεχνική περίοδο και «σχολή» - πράγμα μερικές φορές όχι εύκολο ακόμα και για τους εκπαιδευμένους ειδικούς.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι ένας υπολογιστής μπορεί να προγραμματιστεί να έχει μια ορισμένη αισθητική «όραση» και «κρίση» έτσι ώστε να μπορεί να «καταλάβει» έναν πίνακα και να τον ξεχωρίσει από έναν άλλο διαφορετικής τεχνοτροπίας. Το πρόγραμμα του υπολογιστή συνυπολογίζει παραμέτρους όπως το πάχος της πινελιάς του ζωγράφου, το είδος των χρησιμοποιούμενων υλικών και τη σύνθεση της παλέτας των χρωμάτων. Προς το παρόν όμως, το λογισμικό δεν μπορεί να πάρει υπόψη του ανωτέρου επιπέδου πληροφορίες (κάτι που οι άνθρωποι κάνουν), όπως η θεματολογία (τοπίο, πορτρέτο, νεκρή φύση κλπ.) ή το ιστορικό πλαίσιο του πίνακα και της ζωής του ζωγράφου.

Οι επιστήμονες –στη σχετική εργασία τους που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Computers and Graphics”- παραδέχονται ότι πιθανότατα δεν θα καταστεί ποτέ εφικτό να τελειοποιηθούν τόσο οι μαθηματικοί αλγόριθμοι, ώστε ο υπολογιστής να μπορεί να αναλύσει και να κατατάξει έναν πίνακα όπως ένας κριτικός τέχνης, παρόλα αυτά μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά για να «πιάνει» τις γενικές αισθητικές τάσεις του έργου τέχνης και να το ταξινομεί ανάλογα.

Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι οι ερευνητές ζήτησαν από εθελοντές που δεν είχαν ιδέα από ζωγραφική να δουν 500 έργα τέχνης που ανήκαν σε 11 διαφορετικές αισθητικές περιόδους. Οι εθελοντές τα πήγαν «απρόσμενα καλά», παρά την άγνοιά τους, στο να συσχετίσουν τους πίνακες με τις διάφορες καλλιτεχνικές περιόδους, αποδεικνύοντας το υψηλό επίπεδο της ανθρώπινης αντίληψης, κάτι που ο υπολογιστής ακόμα δεν διαθέτει.

Οι ερευνητές πιστεύουν πάντως ότι μπορούν να αξιοποιήσουν πρακτικά το υπό ανάπτυξη λογισμικό τους στην ανάλυση και ταξινόμηση εικόνων (π.χ. καταλόγων από συλλογές μουσείων). Η πρώτη απόπειρα αυτού του είδους έγινε το 1933, όταν ο μαθηματικός Τζορτζ Μπίρκχοφ προσπάθησε να τυποποιήσει την έννοια της ομορφιάς μέσα από αισθητικές μετρήσεις που ανέλυαν τη σχέση ανάμεσα στην τάξη και την πολυπλοκότητα. Στη συνέχεια, ο φιλόσοφος Μαξ Μπένσε προχώρησε σε μετρήσεις ενός έργου τέχνης με βάση τις πληροφορίες που αυτό περιέχει σε όρους εντροπίας (αταξίας).

05/01/2010 - enet.gr