Για τον εξελληνισμό ενός φόρουμ

31 Ιουλιου 2010
Posted in Επικαιρότητα

Το παρακάτω άρθρο το έχει γράψει ο Φαροφύλακας. Είναι περισσότερο γνωστός διότι είναι εκείνος που “συνδημιούργησε” το ψεύτικο άρθρο Μπαμπινιώτη για το “με λες / μου λες”. Όμως, ο Φαροφύλακας είναι επισης η ψυχή ενός πολύ αξιόλογου φόρουμ, της Λέσχης του Βιβλίου, που ασχολείται με θέματα λογοτεχνίας και γλώσσας. Η ιδιαιτερότητα αυτού του φόρουμ, όπως θα δείτε αν κλικάρετε τον παραπάνω σύνδεσμο, είναι ότι έχει εξελληνίσει όλη την ορολογία του, ακόμα και τη διεύθυνσή του στο Διαδίκτυο, που, αν προσέξετε, είναι www.λέσχη.gr. Ο Φαροφύλακας ήταν ο στυλοβάτης αυτής της πολύ επίπονης προσπάθειας και στο παρακάτω άρθρο εκθέτει τη φιλοσοφία του εγχειρήματός του και να προχωράει σε προτάσεις για επιμέρους όρους...

Τον Οκτώβριο τού 2008 καταπιάστηκα να στήσω στον Ιστό ένα φόρουμ με θέμα το βιβλίο, την λογοτεχνία και την γλώσσα: την “Λέσχη τού Βιβλίου“.  Αγόρασα και χρησιμοποίησα ένα δημοφιλές λογισμικό για φόρουμ και έβαλα και μια ελληνική μετάφραση, που κυκλοφορούσε, ώστε το φόρουμ να εμφανίζεται στα Ελληνικά. Δυστυχώς, αν και φιλότιμη σαν προσπάθεια, η μετάφραση ήταν γεμάτη τρανταχτά λάθη και αστοχίες κι η γλώσσα δεν ήταν καθόλου στρωτή. Έτσι καταπιάστηκα να την διορθώσω και να την επεκτείνω. (Βέβαια, τελικά κακώς χρησιμοποίησα το υπάρχον αρχείο κι ακόμα υπάρχουν απομεινάρια τής παλιάς μετάφρασης σκόρπια στον τεράστιο όγκο των κειμένων.)

Όμως γιατί μετάφραση; Καταρχήν, δεν βρίσκω λόγο γιατί ένας ελληνικός ιστότοπος, που απευθύνεται αποκλειστικά σε Έλληνες, να μην είναι στα Ελληνικά. Ήταν όμως κι ένα προσωπικό πείραμα, εάν τάχα θα μπορούσε να λειτουργήσει ένα φόρουμ πλήρως εξελληνισμένο. Τελικώς γίνεται μια χαρά αν και αυτήν την στιγμή υπάρχουν και πάλι κάποια μικρά τμήματα αμετάφραστα.

Η μετάφραση ήταν πολλή και βαρετή δουλειά όμως υπήρχε κι ένα ευχάριστο και δημιουργικό μέρος: η επιλογή των όρων. Πρόσφατα αναβάθμισα το λογισμικό και η νέα έκδοση είναι τόσο διαφορετική που κάποιες μεταφράσεις χάθηκαν και έτσι χρειάστηκε να ξαναπιαστώ με την μετάφραση. Κι εκμεταλλεύτηκα μια παλιά πρόταση τού Νίκου για ένα κείμενο εδώ ώστε να υπάρξει και η σχετική συζήτηση.

Δίχως πολλά άλλα σας παρουσιάζω πρώτα τις πιο αυτονόητες αποδόσεις και έπειτα τις πιο δύσκολες περιπτώσεις. Βασική μου έγνοια ήταν οι αποδόσεις να είναι λογικές, διαφανής και να μην είναι περιφραστικές. Αληθινά, πιστεύω πως είναι αφόρητο να λέμε “ανεπιθύμητο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου” στην θέση τού “σπαμ”. θα πρέπει να υπάρχει και σε εμάς μία λέξη!

Υπενθυμίζω πως πρόκειται για όρους που αφορούν ένα φόρουμ και την λειτουργία του. Τα περισσότερα εδώ τα αντιγράφω, με ελάχιστες προσαρμογές, από το σχετικό νημάτιο τής Λέσχης τού Βιβλίου.

Πολλά μπορεί να σας μοιάσουν αυτονόητα αλλά η προηγούμενη μεταφραστική προσπάθεια έδειξε πως τελικά δεν είναι.

admin, administrator = διαχειριστής

avatar = αβατάρι(ο)
Μερικές λέξεις έχουν τόσο ιδιαίτερη καταγωγή και διαδρομή μέσα από φιλοσοφίες και γλώσσες, που είναι καλύτερο απλά να εξελληνίσεις την μορφή τους αντί να δημιουργείς λεκτικά αντίστοιχα. Το avatar ξεκινά την πορεία του από τα Σανσκριτικά όπου στον Ινδουισμό σημαίνει την κάθοδο σε μια κατώτερη πνευματική σφαίρα για να φτάσει σήμερα να σημαίνει την απεικόνιση της ιδιαίτερης μετεμψύχωσης ενός χρήστη σε κάποια διαδικτυακή κοινότητα. Η κατάληξη -άριο έχει μια κάπως πιο λόγια χροιά που θεώρησα πως ταιριάζει σε μια λέξη με τόσο μυστικιστική καταγωγή. Το αβατάριο κλείνεται κατά το πλοιάριο. Έχει χρησιμοποιηθεί περιστασιακά στο παρελθόν από μέλη σε άλλα φόρουμ.

Μια άλλη πρόταση που υπάρχει είναι η αβατάρα (σχετική συζήτηση και στην lexilogia.gr). Το θέμα είναι πως, παρότι αυτή είναι η αρχική μορφή της λ. στα Σανσκριτικά, στα Ελληνικά μοιάζει πως φέρει την μεγεθυντική κατάληξη -άρα την στιγμή που το αβατάριο είναι ιδιαιτέρως μικρού σχήματος κι υπάρχει μάλιστα και τεχνικός περιορισμός στο φόρουμ όσον αφορά το μέγεθός του. Κι έπειτα, εμείς δανειστήκαμε από τα Αγγλικά το avatar κι όχι από τα Σανσκριτικά.

ban, banned = αποκλεισμός, αποκλεισμένος
Αποδίδει καλά τον συγκεκριμένο όρο και ως καθαρά ελληνική συνοδεύεται από πολλά χρήσιμα παράγωγα: αποκλεισμένος, αποκλείω, αποκλείομαι κτλ.

code = κώδικας
π.χ. BB code = κώδικας-ΒΒ

custom = προσαρμοσμένος
π.χ. custom field = προσαρμοσμένο πεδίο

debug = αποσφαλμάτωση

default, defaults = προεπιλεγμένος, προεπιλογές

edit = επεξεργάζομαι ή συντάσσω
Αναλόγως την περίπτωση: όταν ξεκινάς ένα κείμενο το συντάσσεις, όταν ήδη υπάρχει το επεξεργάζεσαι.

editor = συντάκτης
για εφαρμογή σύνταξης κειμένου. Ο συντάκτης είναι συνήθως μια πολύ απλή εφαρμογή όπου απλά γράφεις (όπως π.χ. το σημειωματάριο των Windows) ενώ τις πιο σύνθετες εφαρμογές τις ονομάζουμε word/text processors (επεξεργαστές κειμένου).

error = σφάλμα
και όχι λάθος αφού έτσι έχει επικρατήσει στην Πληροφορική κι άλλωστε έτσι μένουμε και κοντά και στην αποσφαλμάτωση.

event = συμβάν
και όχι γεγονός όπως το συνάντησα στην παλιότερη μετάφραση τού λογισμικού. Οι λέξεις έχουν διαφορετικό σημασιολογικό χρώμα μα πιο πολύ ας θυμηθούμε πως στην γλώσσα μας έχει καθιερωθεί το Βιβλίο Συμβάντων και όχι το Βιβλίο Γεγονότων.

forum, subforum = φόρουμ, υποφόρουμ
Άκλιτο και με ελληνικά γράμματα. Δεν υπάρχει κανείς λόγος να το κρατάμε λατινογραμμένο μήτε και να σχηματίζουμε πληθυντικό “φόρα”, μια λέξη που θα μείνει πτωτικά άκαμπτη και όσον αφορά το -ουμ > -α θα αποτελέσει εξαίρεση στην Γραμματική.

homepage
με την βοήθεια τού γκουγκλ μπορούμε να κρίνουμε πως έχει καθιερωθεί ως οικοσελίδα.

list = κατάλογος
Αντί για λίστα ώστε για sub-list να έχουμε το πιο ομαλό υποκατάλογος αντί υπο-λίστα (το έχω δει!) Εξαιρείται η περίπτωση black list όπου φυσικά θα μεταφράσουμε μαύρη λίστα.

manually = χειρωνακτικά

moderation = συντονισμός

moderator, supermoderator = συντονιστής, υπερσυντονιστής
Εδώ, πέραν του συντονιστής θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και η λέξη ρυθμιστής. Παρότι στα περισσότερα φόρουμ σήμερα χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά η αγγλική λέξη moderator και για πιο σύντομα mod (μοντ) σε ορισμένες προσπάθειες εξελληνισμού, κυρίως τεχνικών κειμένων, έχει χρησιμοποιηθεί η καλή επιλογή συντονιστής.

options = επιλογές

parent = γονικός
π.χ. parent forum = γονικό φόρουμ

password = συνθηματικό
αντί το καθιερωμένο κωδικός πρόσβασης ώστε να έχουμε μία μόνο λέξη.

personal message (p.m.) = προσωπικό μήνυμα (π.μ.)

poll = δημοσκόπηση

post = ανάρτηση (ρήμα: αναρτώ)
Σήμερα η λέξη που προτιμάται στα φόρουμ για post είναι μήνυμα όμως αυτή η επιλογή δεν είναι απολύτως ικανοποιητική. Ο λόγος είναι ότι η λέξη μήνυμα, αντίστοιχη της αγγλικής message (και όχι post) έχει μια πιο γενικευμένη σημασία. Πιστεύω πως η ανάρτηση είναι σημασιολογικά πιο σωστή επιλογή και βοηθά να υπάρξει η ίδια διάκριση που υπάρχει και στα αγγλικά μεταξύ message και post (μήνυμα και ανάρτηση). Η φράση post reply γίνεται ανάρτησε απάντηση ή, με ουσιαστικά, όπως συνηθίζεται πια στον εξελληνισμό των εφαρμογών: ανάρτηση απάντησης.

Έχει προταθεί και η λ. “δημοσίευση”, όμως αυτή φέρνει στο μυαλό κάτι πιο σοβαρό (π.χ. ένα άρθρο) ενώ τα “ποστ” σε ένα φόρουμ γίνεται να είναι και σαχλαμαρίτσες τής μισής σειράς.

Ο Σαραντάκος παρατήρησε πως η ανάρτηση «δεν ξεχωρίζει την πράξη από το αποτέλεσμα». Να πω εδώ λοιπόν πως στην πράξη αναφερόμαστε σχεδόν πάντα στο αναρτημένο κείμενο κι αν θα έπρεπε ποτέ να αναφερθούμε στην πράξη θα λέγαμε «κατά την ανάρτηση» ή κάτι παρόμοιο.

Για το αναρτημένο κείμενο είχα προτείνει ανάρτημα, όπως λέμε “δημοσίευμα”. Βέβαια, και στην περίπτωση δημοσίευμα/δημοσίευση, αν το σκεφτεί κανείς θα δει πως κι εκεί υπάρχει μια κάποια σύγχυση στην χρήση και συχνά με την “δημοσίευση” αναφερόμαστε στο κείμενο και όχι στην πράξη. Το ίδιο θαρρώ ισχύει και με την λέξη “ερώτηση”.

Για να υποστηρίξω κι άλλο την επιλογή τής λ. “ανάρτηση” θα θυμίσω πως τα φόρουμ λειτουργούν όπως και οι παλιοί BBS (Bulletin Board System) όπου η αρχική ιδέα ήταν πως όταν γράφεις κάτι είναι σαν να κρεμάς (αναρτάς) ένα χαρτάκι που οι άλλοι μπορούν να το διαβάσουν (ας θυμηθούμε και τα κίτρινα αυτοκόλλητα PostIt).

 quote = παράθεση
π.χ. multiple quote = πολλαπλή παράθεση

rate = αξιολόγηση, ρήμα: αξιολογώ

refer = συστήνω

reputation = υπόληψη

rank = κατάταξη

script = σκρίπτο
και όχι κώδικας που αποδίδει το code.

smiley = φατσούλα
Είναι μάλιστα πιο πετυχημένη λέξη από την αντίστοιχη αγγλική αφού εκεί το smiley παραπέμπει παραδόξως και σε προσωπάκια θλιμμένα ή που κλαιν! Η λέξη φατσούλα έχει το ύφος μιας απλής, καθημερινής λέξης ακριβώς όπως και το smiley.
 

sticky = καρφιτσωμένο
Για νημάτια που “κολλάνε” στην κορυφή τού φόρουμ κι είναι πάντοτε ορατά. Στην αρχή το είχα κολλώδες όμως στα Ελληνικά δεν ακούγεται τόσο καλό όπως παρατήρησε και κάποιος σ’ αυτό εδώ το ιστολόγιο, παλιότερα. (Αναρωτιέμαι πάντως αν και το “sticky” δεν ακούγεται εξίσου ιδιαίτερο στα Αγγλικά, στην προκειμένη περίπτωση.)

tag cloud
Για tag έχει επικρατήσει στην πληροφορική ο όρος ετικέτα. Μια τέτοια ετικέτα είναι και μια λέξη/φράση με την οποία σημειώνεις ένα κείμενο, ως χαρακτηριστική προς την θεματολογία του. Tag cloud είναι ένας κατάλογος με όλες τις δοσμένες ετικέτες όπως μπορεί να το δει κάποιος κι εδώ στο wordpress. Το έχω σαν σύννεφο από ετικέτες, μήπως όμως θα μας έκανε κι ένα ετικετονεφέλωμα ή είναι πολύ… νεφελώδες;

Να σημειώσω πως η ΕΛΕΤΟ έχει αποδώσει το tag ως ανάρτημα αλλά νομίζω πως όλοι οι υπόλοιποι λέμε ετικέτα κι αληθινά θα προτιμούσα το ανάρτημα να μεγαλώσει στην φυσική του οικογένεια με τον μπαμπά αναρτώ και την αδερφούλα ανάρτηση (βλ. post).
task = εργασία

template = πρότυπο

thread = νημάτι(ο)
Η αυτονόητη επιλογή είναι νήμα. Το νημάτιο είχε σποραδική χρήση σε φόρουμ και το υποστήριξα σαν πιο ξεχωριστή λέξη. Δεν ξέρω αν έκανα καλά.

username = παρωνύμιο
αντί όνομα χρήστη ώστε να έχουμε κι εδώ μία μόνο εύχρηστη λέξη. Δυστυχώς το κατά τ’ άλλα τέλειο χρηστώνυμο, φέρνει στο μυαλό τον Χριστό (χριστόψωμο κτλ.)

(web)browser = (ιστο)πλοηγός
αντί φυλλομετρητής ή περιηγητής διότι είναι πιο οικονομική λέξη και έχει και εύχρηστα παράγωγα: πλοηγική εμπειρία κτλ.

και μερικές πιο δύσκολες περιπτώσεις:

backup
Έχουν επικρατήσει δύο εκδοχές: “αντίγραφο ασφαλείας” και “εφεδρικό αντίγραφο”. Αντιοικονομικές καί οι δύο. Αρχικά μού ήρθε η λέξη “πισινή” όμως στο Teleterm τής ΕΛΕΤΟ βλέπω πάντως την λ. εφεδρεία που μάλλον είναι μια πιο σοφή επιλογή. Εκεί μάλιστα το backup σαν ρήμα αποδίδεται με το εφεδρικοποιώ, εγώ θα περίμενα εφεδρειοποιώ πάντως (δηλ. από την εφεδρεία και όχι από τον εφεδρικό).

buddy
Το μετέφρασα σαν φίλος αν και η λέξη παραπέμπει περισσότερο σε κολλητός. Έτσι και το buddies list το έκανα κατάλογος φίλων. Αναρωτιέμαι μήπως έπρεπε τελικά να επέλεγα κολλητός και κατάλογος κολλητών; Κατά κάποιον τρόπο όμως, το φίλος ακούγεται καλύτερο.

Η ΕΛΕΤΟ προτείνει σύντροφος που όμως ακούγεται εκτός θέσης και από κομμουνιστικό έως αστεία πασοκτσίδικο.

case sensitive
Στα Ελληνικά συνήθως λέμε πως γίνεται “διάκριση πεζών-κεφαλαίων”. Το case sensitive όμως χρησιμοποιείται σαν επιθετικός προσδιορισμός, λέμε π.χ. πως “το συνθηματικό είναι case sensitive”. Στα Ελληνικά λοιπόν πώς; 

highlight (ρήμα) και highlighted
Το κείμενο μπορεί να έχει κάποιο έντονο χρώμα στο φόντο, όπως όταν το χρωματίζουμε στο χαρτί με έναν φωσφορούχο μαρκαδόρο (μήπως λοιπόν φωσφορίζω / φωσφοριζέ ; λέμε τώρα..!) Το MS-Word ονομάζει αυτή την λειτουργία επισήμανση κι αλλού θυμάμαι να το έχω δει τονίζω/τονισμένο.

ignore list
Υπάρχει η δυνατότητα να αγνοήσεις κάποιον χρήστη ώστε αυτός να μην μπορεί να σε ενοχλεί (π.χ. με προσωπικά μηνύματα) και έτσι δημιουργείται ένας κατάλογος με ονόματα χρηστών που έχεις επιλέξει να αγνοείς. Μπορούμε όμως άραγε να μιλάμε για Κατάλογο Αγνοημένων; Φοβάμαι μήπως φέρνει στο μυαλό έναν κατάλογο αγνοουμένων, κάποιων δηλ. που δεν ξέρουμε πού βρίσκονται και τί απέγινε με δαύτους (Σόγιερ, Τζακ, Κέιτ, Τζον Λοκ και η λοιπή ομάδα τού “Lost” ).

thumbnail
Αναφέρεται στις πολύ μικρές εικόνες που όταν κάνεις κλικ πάνω τους μεγαλώνουν. Προφανώς πήραν αυτό το όνομα από το μέγεθός τους που είναι όσο το νύχι του αντίχειρα. Πώς να τις πούμε όμως στα Ελληνικά; Μας κάνουν οι μινιατούρες τού Σαραντάκου;

usergroup
Έχει επικρατήσει ομάδα χρήστη που είναι δύο λέξεις. Μια ενδεχόμενη χρηστομάδα έχει το ίδιο πρόβλημα με το χρηστώνυμο κι ίσως ξεγελαστεί κάποιος πως μιλάμε για το… κατηχητικό.

permissions
Επικράτησε δικαιώματα αντί για την πιο ακριβή λέξη άδειες και νομίζω πως είναι καλύτερα έτσι.

Για email υποστήριξα τις προτάσεις τού Γιάννη Χάρη ηλεταχυδρομείο, ηλεμήνυμα και ηλεδιεύθυνση που καί εύχρηστες είναι καί συμμαζεύουν τα ασυμμάζευτα. Ομολογώ όμως πως ακόμα κι ύστερα από ενάμιση χρόνο χρήσης παραμένω να κολλάω δίπλα σ’ αυτές τις λέξεις μέσα σε παρένθεση την λ. “email” ώστε να καταλαβαίνει ο χρήστης περί τίνος πρόκειται. Είναι επίσης μια συζήτηση κατά πόσο μπορεί στα Ελληνικά να λειτουργήσει έτσι ο σχηματισμός νεολογισμών δηλ. κόβοντας σημαντικά μια λέξη.

Επίσης, αποτόλμησα να σκαρώσω κι εγώ δυο λέξεις:

webmaster = ιστάρχοντας
Μέχρι τώρα το έχω δει να αποδίδεται σαν διαχειριστής όμως έτσι δεν γίνεται διαχωρισμός από τον administrator και για παράδειγμα σε ένα φόρουμ μπορεί να είναι άλλος ο διαχειριστής τού φόρουμ (administrator) και άλλος ο webmaster. Και ναι.. είναι μια λέξη με χιούμορ.

chatbox = ομιλητήριο
Είναι μια λέξη απλή κι όχι εξεζητημένη. Η κατάληξη -τήριο(ν) της γλώσσας μας, αναφέρεται στον χώρο όπου γίνεται μια συγκεκριμένη ενέργεια, για παράδειγμα τα ήδη αρχαία δικάζω > δικαστήριο, εργάζομαι > εργαστήριο ή και νεότερες περιπτώσεις όπως καπνίζω > καπνιστήριο. Ομοίως, εκεί όπου μιλάμε: ομιλώ > ομιλητήριο

Κλείνοντας:

Στα Αγγλικά υπάρχουν κάποια συνθετικά που χρησιμοποιούνται σε ολόκληρες οικογένειες λέξεων όπως το web- για να αποδόσει σημασίες που συσχετίζονται με τον Παγκόσμιο Ιστό και e- για έννοιες που αναφέρονται σε μια ηλεκτρονική μορφή, ειδ. σε αντιδιαστολή ως προς μία παλιότερη, πιο συμβατική μορφή. Είναι προφανές πως και αυτά πρέπει να έχουν και να κρατούν ένα σταθερό αντίστοιχο στην γλώσσα μας. Λέξεις που ξεκινούν με web- πρέπει να δίνουν λέξεις που ξεκινούν με ιστ(ο)- όπως έχει καθιερωθεί κι όσο για το e- πρέπει να σταθεί επιτέλους σε μια σταθερή απόδοση, κατ’ εμέ το ηλε- που λέγαμε πιο πάνω, τού Γιάννη Χάρη, μάς κάνει.

Κι ένα τελευταίο σχόλιο για την ΕΛΕΤΟ. Δυστυχώς ενώ η πρόθεση είναι σαφέστατα καλή το παραγόμενο προϊόν συχνά είναι προβληματικό. Όταν για case sensitive προτείνεται “ευαίσθητος έναντι είδους των στοιχείων” ή “απαιτών διάκριση πεζών-κεφαλαίων” και για homepage “αφετηριακή ιστοσελίδα”, φαίνεται πως από την προσέγγιση απουσιάζουν παντελώς οι βασικότατοι παράγοντες τής οικονομίας και τής λειτουργικότητας. Κι επειδή έχω ασχοληθεί κάμποσο με το συγκεκριμένο θέμα, μπορώ να διαβεβαιώσω πως περιφραστικές αποδόσεις εγκλωβίζουν τον ομιλητή σε δύστροπες και δαιδαλώδεις προτάσεις από όπου δεν έχει διέξοδο και σωτηρία...

sarantakos.wordpress.com