Watching while being watched

11 Σεπτεμβριου 2010
Posted in Επικαιρότητα

Όλοι έχουν πρόσβαση στα πάντα. Αυτό δεν είναι άραγε το ζητούμενο του παγκόσμιου εικονικού χωριού; Πόσο μάλλον όταν γίνεται με τη συγκατάθεσή μας!

Είδε μία φωτογραφία της. Σε ένα από τα dating applications του Facebook. Χωρίς να ψάχνει. Η φωτογραφία έφθασε μπροστά του, στη δική του αρχική σελίδα, ή στο e-mail του έτσι απλά σαν πρόταση «matching», μία σαν και αυτές που λάμβανε καθημερινά και συνεχώς αγνοούσε. Απλά ήταν σε κέφι εκείνο το βράδυ, αντίθετα από ότι του συνέβαινε τα προηγούμενα και τα επόμενα βράδια. Έγραψε ένα μικρό, αστείο ίσως και χαζό κομπλιμέντο, χωρίς φυσικά να περιμένει απάντηση.

Όταν η απάντηση ήρθε ξαφνιάστηκε. Η διαφορά ηλικίας μεταξύ τους, θα ήταν από μόνη της αρκετή για να του προκαλέσει απορία για το τι έκανε μία τόσο νέα και όμορφη κοπέλα να απαντήσει στο δικό του μικρό σημείωμα. Απάντησε πάλι, ξαναπήρε απάντηση από την άλλη πλευρά. Και έτσι ξεκίνησε ένα συναρπαστικό mind game με μία άγνωστη. Κατά διαβολική σύμπτωση ένας φίλος του είχε ακριβώς την ίδια εμπειρία, που κρατούσε και κρατούσε σαν παραμύθι. Με ιστορίες πλασμένες εκατέρωθεν, που έμοιαζαν να αγγίζουν όχι απλά τη σφαίρα του φανταστικού, αλλά τα όρια της παράνοιας. Τον γοήτευε αυτό το παιχνίδι μυαλού, σκέψης και λόγου τόσο, που τον συνεπήρε, σκεφτόταν συνέχεια και συνέχεια ποιο θα είναι το επόμενο βήμα στη μεταξύ τους επικοινωνία.

Έτσι του φαινόταν αυτή η συναρπαστική επικοινωνία. Του έκανε εντύπωση πως αυτός, που δύσκολα έκανε φιλίες ακόμη και δια ζώσης, έφτασε στο σημείο να βγάζει τα εσώψυχά του σε αγνώστους! Στις φωτογραφίες έμοιαζε με ένα απλό κορίτσι της διπλανής πόρτας. Εκεί ξεκίνησαν τα ερωτηματικά. Είναι άραγε τόσο απλό; Και όλα αυτά που είχε ακούσει; Και πως εξηγούνται τόσοι «φίλοι»; Τους ξέρει άραγε όλους; Ή έπεσε σε μία «επαγγελματία» του είδους; Θυμήθηκε όλα όσα είχε κατά καιρούς διαβάσει και είχαν αποτυπωθεί στο μυαλό του. Θυμήθηκε τη θεωρία του Ρόμπιν Ντάνμπαρ, καθηγητή εξελικτικής ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο του Όξφορντ, ο οποίος εξηγούσε γιατί δε μπορούμε να έχουμε πάνω από 150 φίλους. Όταν τη γνώρισε εκείνη είχε κάτι παραπάνω από 300 φίλους και αυτός σχεδόν 100 και αναρωτιόταν, πως ήταν δυνατόν φυσιολογικοί άνθρωποι που γνώριζε προσωπικά, να έχουν 500 και 600 φίλους, χωρίς να είναι celebrities, γνωστοί δημοσιογράφοι, πολιτικοί ή κάποιοι που χρησιμοποιούν το προσωπικό τους προφίλ για επιχειρηματικό σκοπό, ή κάτι ανάλογο.

Ήταν εξοικειωμένος με την τεχνολογία, άλλωστε τον βοήθαγε στη δουλειά του αρκετά. Τα e-mails, είχαν κάνει τη ζωή του εύκολη και τον γλίτωναν από χρόνο, κόπο και χρήμα και υιοθετούσε όλες τις νέες μορφές επικοινωνίας, μα αυτό ήταν κάτι πρωτόγνωρο.

Σκέφθηκε ότι αυτή η μορφή επικοινωνίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο ναρκισσισμό και τη φιλαρέσκεια του κάθε ανθρώπου. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι από τους λίγους χώρους στο Διαδίκτυο, που ο καθένας από εμάς δίνει πληθώρα πληροφοριών για τον εαυτό του, μοιράζεται τις προσωπικές του σκέψεις, τις μουσικές του επιλογές, τις προσωπικές του στιγμές μέσω φωτογραφιών που αναρτά, χωρίς να σκέφτεται ότι πολύ εύκολα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για όποιο σκοπό ήθελαν οι θεματοφύλακες της ιστοσελίδας, παρά τις εκ διαμέτρου αντίθετες δεσμεύσεις τους. Ακόμη και φωτογραφίες των παιδιών τους αναρτούν οι χρήστες, όσο τρελό και αν ακούγεται αυτό, διότι σε κάθε άλλη περίπτωση τουλάχιστον τα παιδιά θα προφυλάσσονταν με παρρησία από τέτοιου είδους έκθεση.

Ήταν σίγουρος μέχρι τότε, ότι κάθε χρήστης αναλαμβάνει έναν ρόλο ή κατασκευάζει έναν «άλλο» φανταστικό εαυτό, προκειμένου να επικοινωνεί με τους εξίσου φανταστικούς φίλους του, προϊόντα όλοι φαντασίας, αγνώστων μεταξύ τους σε πραγματικό επίπεδο ανθρώπων.

Η νέα του φίλη, του έμαθε και άλλη μία μορφή επικοινωνίας, που την είχε ακούσει, αλλά δεν την εξασκούσε γιατί δεν την είχε δοκιμάσει, επειδή απλά δεν τον ενδιέφερε. Αυτή της άμεσης επικοινωνίας με γραπτά μηνύματα: chat ή instant messaging, που σε αντίθεση με τα e-mails κάνει την επικοινωνία πιο άμεση, αφού η ανταλλαγή μηνυμάτων γίνεται στο ίδιο χρονικό πλαίσιο, πιο γρήγορα, σχεδόν άμεσα και πιο αποτελεσματικά. Έμαθε και τη γλώσσα του chat που προσπαθεί να μιμηθεί ακόμα και τις επικοινωνιακές πληροφορίες που είναι συνυφασμένες με τον προφορικό λόγο. Έμαθε να γράφει greeklish όπως οι πολύ νεότεροί του και ξεκίνησε να χρησιμοποιεί τα smilies, μικρά σημάδια που συντίθενται με τα σημεία στίξης του πληκτρολογίου για να παρουσιάσουν διάφορες εκφράσεις. Τα smilies όπως αποκαλούνται είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στο διαδικτυακό χώρο γιατί προσομοιώνοντας συγκεκριμένες εκφράσεις, το κείμενο μπορεί να εκφράσει καλύτερα τα συναισθήματα του πομπού. Ο λόγος στην άμεση γραπτή επικοινωνία προσπαθεί να αποκτήσει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που θα τον βοηθήσουν να εκφράσει με όσο το δυνατόν ακριβέστερο τρόπο το μήνυμα που φέρει.
Όλα έμοιαζαν να πηγαίνουν καλά και η επικοινωνία πέρασε από διάφορα στάδια, πέρασε στο στάδιο της φωνής (μέσω της τηλεφωνικής τους επικοινωνίας)και κατόπιν στο στάδιο της προσωπικής επαφής, η οποία του ανέδειξε ότι είχε απέναντί του ένα νορμάλ άνθρωπο. Μα το μυαλό του ακόμη βασανιζόταν γιατί οι ιστορίες που είχε ακούσει ήταν πολλές. Είχε φίλους που έμπλεξαν με τρελές και μυθομανείς, ήξερε άλλους που το Διαδίκτυο ήταν ο ένας και μοναδικός σταθμός πριν το sex, ήξερε άλλους που πίσω από τη φωτογραφία της όμορφης κοπέλας που έβλεπαν, κρυβόταν ο «Μπάμπης ο φορτηγατζής» και τόσα άλλα.

Απέφευγε να θυμηθεί όλα όσα λένε οι ψυχολόγοι, περί εξάρτησης από το Διαδίκτυο και την τεχνολογία, περί εθισμού, περί αποξένωσης, απομόνωσης, ενίσχυσης της μοναξιάς και άρα της κατάθλιψης από μεριάς των χρηστών. Δεν τον αφορούσαν τα περί ολοκληρωτικής αλλαγής στις ανθρώπινες διαπροσωπικές σχέσεις. Δεν ήθελε να σκεφτεί ότι στην ουσία παρακολουθεί τις ζωές των άλλων και εκείνοι παρακολουθούν τη δική του. Ακόμη και εκείνοι που δεν ήθελε να την παρακολουθούν. Και ένα απλό ignore ή delete δε θα ήταν αρκετό, γιατί στο Διαδίκτυο τα «χνάρια» μένουν και κάποιος που ξέρει μπορεί να τα βρει. Δεν ήθελε να σκεφτεί ότι στις μέρες μας το πραγματικό φλερτ έχει εκλείψει, παρά το γεγονός ότι την τελευταία φορά που βγήκε έξω για ένα ποτό, το συγκεκριμένο του είχε κάνει εντύπωση και το σχολίασε αρνητικά με τη φίλη που τον συνόδευε. Του προξενούσε αποστροφή το γεγονός ότι η κοινωνική δικτύωση ενισχύει μορφές παραβατικότητας, από την απλή δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων έως την πορνογραφία και την παιδοφιλία. Του άρεσε όμως να σκέφτεται τη θετική πλευρά των πραγμάτων, πόσο μάλλον της τεχνολογικής εξέλιξης. Διασκέδαζε με τα παιχνίδια του Διαδικτύου και ας μην ήξερε πως παίζονται. Ευχαριστήθηκε που χάρις στην κοινωνική δικτύωση βρήκε και πάλι συμμαθητές, συμφοιτητές, παλιούς φίλους και συνεργάτες και που κατάφερε να συναντήσει αρκετούς από αυτούς μετά από πολλά χρόνια. Ήταν χαρούμενος που μπόρεσε να βρει συγγενείς και φίλους ξεχασμένους, που ζουν μακριά, μα αγαπημένους και έστω και έτσι να εκμηδενίζει τις αποστάσεις και να μαθαίνει τα νέα τους. Θεώρησε ότι η ζωή του είχε αυτό που πραγματικά έπρεπε να έχει. Ισορροπία ανάμεσα στις νέες τεχνολογίες και την πραγματικότητα.

Ήξερε καλά, επειδή τα παρακολουθούσε, ότι το παγκόσμιο χωριό στήθηκε στον κυβερνοχώρο και οι πολίτες του έχουν εδώ και καιρό ξεκινήσει τη νέα ζωή τους. Εκεί, στο νέο δυνητικό περιβάλλον στο οποίο τα τελευταία χρόνια βρέθηκε να ζει ο άνθρωπος, μεταξύ εικονικού και πραγματικού, η πρόσβαση στη γνώση και την πληροφορία είναι απεριόριστη, η δημοσιοποίηση απόψεων και η διαβούλευση γίνονται ελεύθερα, εργασία και αγορές μπορούν να διεκπεραιωθούν από το σπίτι. Οι ανθρώπινες σχέσεις απέκτησαν μιαν άλλη διάσταση, καθώς πρόσωπα και προσωπεία, επώνυμοι κι ανώνυμοι επικοινωνούν, διαδραματίζουν ρόλους, συνδιαλέγονται και σχηματίζουν τις κοινότητες του κυβερνοχώρου.

Για αυτόν είναι δεδομένο ότι το τελειότερο εικονικό περιβάλλον είναι η πραγματικότητα που ζούμε και ότι η αμεσότητα και το «ρίσκο» της επαφής πρόσωπο με πρόσωπο δεν μπορεί να αντικατασταθεί από κανενός είδους κοινωνική δικτύωση, όσο διαδραστική και αν είναι. Εξακολουθούσε βέβαια να υπάρχει μέσα του ο φόβος, μήπως η ενασχόληση με δικτυακούς φίλους τον οδηγεί μακροπρόθεσμα στην απομάκρυνση από τους πραγματικούς φίλους, στην αδυναμία σύναψης νέων ουσιαστικών σχέσεων και τελικά στη μόνιμη απομόνωση.

Με απλά λόγια, ήξερε ότι τους βλέπει όλους με τη δική τους συγκατάθεση, τη στιγμή που όλοι τον βλέπουν, έχοντας τη δική του.

Αυτά σκεφτόταν καθώς έβγαινε από το σπίτι, για μία ακόμη συνάντηση, για ένα ακόμη ποτό με την καινούρια Διαδικτυακή του φίλη...