Τα διαδικτυακά «εργαστήρια» της έρευνας

08 Οκτωβριου 2010
Posted in Επικαιρότητα

Ειδικά σχεδιασμένες πλατφόρμες στο ίντερνετ φέρνουν σε επαφή επιστήμονες από διάφορες περιοχές του κόσμου...

Η εντυπωσιακή διείσδυση του Διαδικτύου και οι εφαρμογές Web2.0 έχουν επιφέρει τρομακτικές αλλαγές στον τρόπο επικοινωνίας. Ιδιαίτερα οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης έχουν βρει μεγάλη ανταπόκριση σχεδόν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.

Οι λειτουργίες των κοινωνικών δικτύων δεν έχουν αφήσει αδιάφορη ούτε την επιστημονική κοινότητα, έναν χώρο που κατεξοχήν η επικοινωνία και η ανταλλαγή απόψεων αποτελούν κινητήρια δύναμη. Ηδη ένας σημαντικός αριθμός ερευνητών χρησιμοποιούν τις καθιερωμένες πλατφόρμες δικτύωσης όπως το Facebook, Twitter, LinkedIn. Τα τελευταία δύο χρόνια όμως έχουν εμφανιστεί αρκετές πλατφόρμες σχεδιασμένες ειδικά για επιστήμονες. Εχουν πιο αυστηρό σχεδιασμό, δεν βομβαρδίζουν τους χρήστες με διαφημιστικά μηνύματα και παρέχουν επιπλέον εργαλεία χρήσιμα για κάθε ερευνητή.

Τα δίκτυα αυτά μπορούν να φέρουν σε επαφή ερευνητές από διάφορες περιοχές του κόσμου και από διάφορα επιστημονικά πεδία. Επιστήμονες που υπό άλλες συνθήκες δεν θα είχαν την ευκαιρία να συναντηθούν ποτέ, μπορούν τώρα να συνεργαστούν στο Διαδίκτυο. Οι εμπνευστές αυτών των δικτύων ισχυρίζονται ότι η δικτύωση των ερευνητών στις πλατφόρμες τους μπορεί να επιφέρει επανάσταση στην επιστημονική διαδικασία που θα έχει ως αποτέλεσμα την επιτάχυνση της επιστημονικής έρευνας. Οι πιο αισιόδοξοι προβλέπουν έναν κόσμο όπου οι επιστημονικές ανακαλύψεις, όπως για παράδειγμα φάρμακα ή τεχνολογικές καινοτομίες, θα επιτυγχάνονται λόγω της άμεσης ανταλλαγής ιδεών και ερευνητικών αποτελεσμάτων στα δίκτυα. Πού βρίσκεται όμως η ουτοπία και πού η πραγματικότητα; Μπορούν άραγε τέτοιου είδους πλατφόρμες να επιφέρουν επανάσταση στην επιστημονική διαδικασία;

Η αλήθεια είναι ότι επειδή πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο το τοπίο είναι θολό. Το πώς πραγματικά χρησιμοποιούνται αυτά τα δίκτυα και ποια μπορεί να είναι η συνεισφορά τους στην επιστημονική διαδικασία δεν είναι ακόμα ξεκάθαρα.

Ο δρ Γιώργος Βελετσιάνος είναι επίκουρος καθηγητής στις Τεχνολογίες Διδασκαλίας και Μάθησης στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Austin των ΗΠΑ. Είναι και ο ίδιος χρήστης κοινωνικών δικτύων που απευθύνονται σε επιστήμονες και το φαινόμενο αυτό έχει τραβήξει και το ερευνητικό του ενδιαφέρον. Με τους συνεργάτες του εξέτασαν πώς οι ερευνητές χρησιμοποιούν τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. «Σύμφωνα με τα πρώτα μας αποτελέσματα οι ερευνητές συμμετέχουν σε αυτές τις πλατφόρμες για να ανταλλάξουν πληροφορίες και οπτικοακουστικό υλικό, να αναζητήσουν βοήθεια σχετικά με την έρευνά τους και την προετοιμασία της διδασκαλίας τους, αλλά και να προσφέρουν οι ίδιοι βοήθεια σε συναδέλφους τους», εξηγεί ο δρ Βελετσιάνος, τονίζοντας ότι «επιπλέον οι ερευνητές βρίσκονται σε αυτά τα δίκτυα για να προωθήσουν την έρευνά τους, να μείνουν σε επαφή με συναδέλφους που έχουν παρόμοια ερευνητικά ενδιαφέροντα, ή για να διαχειριστούν το διαδικτυακό, και κατά επέκταση προσωπικό τους προφίλ».

Πάνω από ένα εκατομμύριο χρήστες

Με πρόχειρους υπολογισμούς οι χρήστες των δικτύων ξεπερνούν το ένα εκατομμύριο παγκοσμίως. Αν και δεν έχουν όλοι ενεργή συμμετοχή, για τους περισσότερους έστω και η παρουσία τους έχει θετικό αντίκτυπο στη δουλειά τους. Η Μαρία Σαριδάκη είναι διδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και χρησιμοποιεί την πλατφόρμα Αcademia.edu. «Αρχικά γράφτηκα από περιέργεια, συμπλήρωσα τα στοιχεία μου και μερικές πληροφορίες για την ερευνητική μου δραστηριότητα και μετά το ξέχασα» εξηγεί.

Το προφίλ της όμως είχε ήδη καταχωρισθεί και άλλοι ερευνητές στον τομέα της από διάφορα κέντρα του εξωτερικού άρχισαν να έρχονται σε επαφή μαζί της. «Αυτό με έκανε να δω τη συμμετοχή μου στο academia.edu αρκετά σοβαρά και να το θεωρώ πλέον ένα εργαλείο». Ο δρ Βελετσιάνος βλέπει και εκείνος θετικά τη χρήση αυτών των δικτύων. «Κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους έχει βελτιωθεί η δουλειά μου ως αποτέλεσμα της συμμετοχής μου σε κοινωνικά δίκτυα» λέει.

Αν και η επιστημονική πρόοδος βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανταλλαγή ιδεών και απόψεων μεταξύ των ερευνητών, η επιστημονική κοινότητα διακρίνεται για την εσωστρέφειά της. Η σημαντική ανταπόκριση των ερευνητών στις νέες πλατφόρμες επικοινωνίας αλλά και ο τρόπος χρήσης τους, ίσως έρχεται σε αντίθεση με αυτό. Οπως όμως τονίζει ο δρ Βελετσιάνος «σταδιακά βλέπουμε ότι οι ερευνητές αποκτούν εξωστρέφεια, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης λοιπόν εμφανίστηκαν την κατάλληλη στιγμή».

Ισως είμαστε μακριά από το να ισχυριστούμε ότι οι πλατφόρμες δικτύωσης για ερευνητές έχουν αλλάξει δραστικά τον τρόπο με τον οποίο εργάζονται οι ερευνητές ή ότι η χρήση τους θα επιταχύνει την επιστημονική διαδικασία.

Πρόκειται όμως σίγουρα για ένα εργαλείο που προσφέρει νέες δυνατότητες στους ερευνητές και μπορεί να διευρύνει τους επιστημονικούς τους ορίζοντες.

Τα κοινωνικά δίκτυα

Τα κοινωνικά δίκτυα για επιστήμονες γνωρίζουν άνθηση. Υπάρχουν ήδη αρκετές πλατφόρμες με το ResearchGate να είναι η δημοφιλέστερη, έχοντας προσελκύσει σχεδόν 500.000 χρήστες. Σύμφωνα με τον δρα Ιγιαντ Μάντις, έναν από τους συνιδρυτές της ResearchGate «στην πλατφόρμα μας υπάρχουν σχεδόν 5.000 ερευνητές από την Ελλάδα». Στη συγκεκριμένη πλατφόρμα «το ένα τρίτο των χρηστών προέρχεται από τις επιστήμες την ιατρικής και της βιολογίας». Από την άλλη, οι ερευνητές των κοινωνικών επιστημών είναι μειοψηφία καθώς αποτελούν λιγότερο από το 10 τοις εκατό των χρηστών. Συνολικά το ένα τρίτο των χρηστών προέρχεται από ιδρύματα των ΗΠΑ αλλά παρατηρείται ότι όλο και αυξανόμενος αριθμός ερευνητών από αναπτυσσόμενες χώρες δικτυώνεται.

Για αυτούς τους επιστήμονες οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό εργαλείο, αφού τους προσφέρουν ένα όχημα να βγουν από την απομόνωση, να εκθέσουν τη δουλειά τους σε ένα ευρύτατο κοινό και να εμπλακούν σε συζητήσεις με επιστήμονες από άλλες χώρες. Η πιο δημοφιλής υπηρεσία σε αυτές τις πλατφόρμες είναι οι αγγελίες θέσεων εργασίας, όπου ο χρήστης λαμβάνει αγγελίες για θέσεις που ταιριάζουν στο προφίλ του. Επιπλέον από μια βάση εκατομμυρίων επιστημονικών εργασιών υπάρχει η δυνατότητα επιλογής αυτών που ταιριάζουν στον κάθε ερευνητή. Το ResearchGate αλλά και οι υπόλοιπες πλέον πλατφόρμες προσφέρουν δυνατότητα ανταλλαγής ερευνητικών εργασιών, σχολιασμού, φόρουμ, μπλογκς αλλά και τη δημιουργία μικρότερων υποομάδων για τη στενότερη δικτύωση ερευνητών με κοινά επιστημονικά ενδιαφέροντα.

02/10/2010 - Αναστασία Παππά / kathimerini.gr