Theremin Vox: Το πρώτο ηλεκτρονικό μουσικό όργανο

18 Οκτωβριου 2010
Posted in Επικαιρότητα

Η Λύδια Κάβινα έχει πάρει θέση για να ξεκινήσει το κοντσέρτο. Ορθια απέναντι σ’ ένα μικρό ηλεκτρονικό κουτί στο μέγεθος μιας παρτιτούρας, κουνάει απλώς τα χέρια της πάνω από δύο κεραίες. Το αριστερό χέρι κινεί μόνο τα δάχτυλα και το δεξί ανεβοκατεβαίνει σαν να παίζει ένα αόρατο βιολί. Εκτελούσε για πολλοστή φορά συνθέσεις του 20ού αιώνα (Εquatorial του Βαρέζε) αλλά και δικά της έργα, προκαλώντας την έκπληξη του κοινού για τις μουσικές δυνατότητες του πρωτοποριακού μουσικού οργάνου που έπαιζε με τόση ευχέρεια χωρίς να το αγγίζει.

Ηταν το Theremin Vox, το πρώτο ηλεκτρονικό μουσικό όργανο στον κόσμο, που παρουσίασε στη Θεσσαλονίκη η Ρωσίδα ερμηνεύτρια, 91 χρόνια μετά την εφεύρεσή του, σε μια σειρά τριήμερων εκδηλώσεων που συνδιοργάνωσαν το τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, ο σύλλογος μονίμων υπαλλήλων της ΚΟΘ και το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Εφευρέτης του, ο Ρώσος μηχανικός Λεβ Τέρεμιν, ο οποίος το 1919 κατάφερε να μετατρέψει τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα σε μουσική έπειτα από μια σειρά πειραμάτων της μουσικής με την ηλεκτρονική επιστήμη στη Ρωσία. Το μαγικό μουσικό κουτί εντυπωσίασε τότε το κοινό, όχι τόσο για την καλλιτεχνική επανάσταση της ρωσικής πρωτοπορίας, όσο για τη νέα εφεύρεση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας.

Βιολοντσελίστας ο ίδιος, άρχισε να δίνει συναυλίες με το Τheremin Vox από την πρώτη στιγμή στη Ρωσία, αργότερα στη Γερμανία (1927) και την Αμερική, πολύ πριν από την ανακάλυψη του τραουτόνιο (1928), αλλά και του σινθεσάιζερ, που εισέβαλε στην ηλεκτρονική μουσική σκηνή τη δεκαετία του ’50.

«Ηταν μια πειραματική και σίγουρα αβάν-γκαρντ ανακάλυψη. Τις δεκαετίες του ’20 και του ’30 ωστόσο, εποχή του κονστρουκτιβισμού, οι μουσικοί πειραματισμοί βασίζονταν σε μαθηματικούς τύπους αφήνοντας στην άκρη τους λυρικούς ήχους που παρήγαγε το τερεμίν», αναφέρει η διεθνώς περιζήτητη ερμηνεύτρια του οργάνου.

Η ίδια άρχισε να μαθαίνει τα μυστικά του σε ηλικία εννέα ετών μ’ ένα μικρό τερεμίν που κατασκεύασε ο θείος της ειδικά γι’ αυτήν. «Για έναν μουσικό, τα πρώτα βήματα είναι εύκολα. Aπό την αρχή κατανόησα τη λειτουργία του, αλλά έπρεπε να αφοσιωθώ. Δεν σημαίνει όμως ότι ένας πιανίστας ή ένας βιολιστής μπορεί να παίξει τερεμίν. Είναι το μοναδικό έως σήμερα μουσικό όργανο με το οποίο παίζεις μουσική χωρίς να το αγγίζεις. Ο μουσικός κινεί μόνο τα χέρια του στον αέρα, προκαλώντας ηλεκτρομαγνητικά κύματα γύρω από τις δύο κεραίες. Τα κύματα γεννούν διαφορετικούς ήχους, υψηλό, σαν κελάιδισμα πουλιού ή μπάσο (σαν κόντρα μπάσο). Είναι μια εντελώς διαφορετική τεχνοτροπία εκτέλεσης μουσικού οργάνου, η οποία σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την προσωπική έμπνευση του εκτελεστή. Το όργανο αντιδρά περισσότερο σε σχέση με τον ηλεκτρομαγνητικό όγκο. Γι’ αυτό και αντιδρά στα πάντα, ακόμη και στην απειροελάχιστη κίνηση», εξηγεί.

Παράγει έναν ευέλικτο ήχο που προσαρμόζεται σε πολλά μουσικά όργανα, ορχήστρες, κάθε είδος μουσικής (κλασική, τζαζ, θεατρική, πειραματική). Αντικαθιστά ακόμη και τον τραγουδιστή σε μια ορχήστρα. «Μόνο που είναι μια φωνή με οκτώ οκτάβες. Γι’ αυτό και το αποτέλεσμα είναι πολύ ζωντανό, πολύ ανθρώπινο. Αν ξέρεις να το ελέγχεις, παράγεις μουσική με διαφορετικά συναισθήματα. Αρα είναι μια ζωντανή ηλεκτρονική μουσική».

Το πρώτο τερεμίν βασιζόταν σε μια παλαιωμένη ηλεκτρονική τεχνολογία. Σήμερα το όργανο έχει εξελιχθεί. Είναι πια ένα μικρό κουτί με σταθερές κεραίες, βελτιωμένους και διακριτούς ήχους. Την τελευταία 15ετία υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον. Περισσότερο δημοφιλές είναι στην Αμερική, στην Ιαπωνία αλλά και στην Ευρώπη. «Το ενδιαφέρον για το τερεμίν προέκυψε στα τέλη του 20ού αιώνα από τους μουσικούς που πειραματίζονται και αναζητούν να χειριστούν έναν ηλεκτρονικό ήχο χωρίς κουμπιά και πλήκτρα», εξηγεί η Ρωσίδα μουσικός και συνθέτις. «Η ηλεκτρονική μουσική έπρεπε να περάσει από διάφορα στάδια. Σήμερα, βλέποντας μια πόρτα ν’ ανοίγει αυτόματα, μπορούμε να αντιληφθούμε τη λειτουργία του. Τώρα, επομένως, ήρθε η εποχή για το Theremin Vox».

12/10/2010 - kathimerini.gr