Παγκόσμια διπλωματική έκρηξη από αποκαλύψεις της Wikileaks

02 Δεκεμβριου 2010
Posted in Επικαιρότητα

Νέα διεθνή αναταραχή έχει προκαλέσει η υπόθεση διαρροής εμπιστευτικών εγγράφων από την ιστοσελίδα Wikileaks, που αποκαλύπτει μύχιες σκέψεις της αμερικανικής διπλωματίας. Tην προειδοποίηση ότι όποιος εντοπιστεί να παραβιάζει τον νόμο θα παραπεμφθεί αμέσως, εκτόξευσε χθες ο Aμερικανός υπουργός Δικαιοσύνης Ερικ Χόλντερ.

Ως κατασκευασμένες αποκήρυξε, από την πλευρά του, τις αποκαλύψεις το Ιράν, που βρίσκεται στο επίκεντρο των διπλωματικών μηνυμάτων. Σε αυτά εμφανίζεται η Σαουδική Αραβία να πιέζει τις ΗΠΑ για επίθεση εναντίον της Τεχεράνης.

Μεταξύ άλλων, περιέχονται καυστικά σχόλια για όλους τους μεγάλους ηγέτες της Ευρώπης. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ παρομοιάζονται με μια ρωσική εκδοχή των Μπάτμαν και Ρόμπιν, ο Νικολά Σαρκοζί θεωρείται γυμνός βασιλιάς και η Αγκελα Μέρκελ άτολμη, που αποφεύγει τα ρίσκα.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι διπλωματικές εκθέσεις για την Τουρκία και τον πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν. Πληροφοριοδότες ισχυρίζονται πως διαθέτει οκτώ τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ελβετία. Τον χαρακτηρίζουν ακραίο και διεφθαρμένο, ενώ ως επικίνδυνο εθνικιστή σκιαγραφούν τον ΥΠΕΞ Αχμέτ Νταβούτογλου. Πάντως από τα επίμαχα έγγραφα προκύπτει ότι η Ουάσιγκτον δεν θεωρεί αξιόπιστο σύμμαχο την Αγκυρα.

Μέχρι αυτή τη στιγμή έχουν δημοσιοποιηθεί μόλις 291 από τα 251.287 έγγραφα και ελάχιστα ήταν τα έγγραφα με αναφορές στην Ελλάδα και αφορούσαν το Σκοπιανό και το Κυπριακό.

Διπλωματική κρίση προκάλεσε η δημοσιοποίηση 250.000 τηλεγραφημάτων και εγγράφων από αμερικανικές πρεσβείες στο υπουργείο Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον. Από την πρώτη «μικροσκοπική δόση» απόρρητων εγγράφων, που δημοσιεύθηκαν αργά το βράδυ της Κυριακής, αποκαλύπτεται ότι Αραβες ηγέτες ζήτησαν από τις ΗΠΑ να προχωρήσουν σε από αέρος βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και ότι Αμερικανοί αξιωματούχοι έλαβαν την εντολή να κατασκοπεύουν την ηγεσία του ΟΗΕ.

Παρότι οι δύο παραπάνω αποκαλύψεις θα αρκούσαν για να προκαλέσουν μεγάλη αναταραχή, τα έγγραφα που κοινοποίησε η ιστοσελίδα Wikileaks αποκαλύπτουν επίσης την άποψη της Ουάσιγκτον για άλλα ευαίσθητα διεθνή θέματα.

Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν οι σχέσεις μεταξύ Κίνας και Βόρειας Κορέας, οι ανησυχίες στα ανώτατα κλιμάκια της αμερικανικής κυβέρνησης για την ενισχυόμενη αναταραχή στο Πακιστάν και η χρήση μη συμβατικών μεθόδων για την καταπολέμηση της Αλ Κάιντα στην Υεμένη. Αλλα ζητήματα που θίγονται στα τηλεγραφήματα και αναμένεται να προκαλέσουν αίσθηση είναι:

Οι σημαντικοί φόβοι της Ουάσιγκτον και του Λονδίνου για την ασφάλεια των πακιστανικών πυρηνικών όπλων, με αξιωματούχους να προειδοποιούν ότι η χώρα αντιμετωπίζει το φάσμα της οικονομικής κατάρρευσης και ότι κυβερνητικοί υπάλληλοι θα μπορούσαν να κλέψουν ικανές ποσότητες πυρηνικού καυσίμου, επιτρέποντας σε τρομοκρατική οργάνωση να κατασκευάσει δική της βόμβα.

Οι ατυχείς δηλώσεις του Αγγλου πρίγκιπα Άντριου για την ανικανότητα βρετανικής διωκτικής υπηρεσίας.

Οι υποψίες διαφθοράς που πλήττουν την κυβέρνηση του Αφγανιστάν, με ένα τηλεγράφημα να υποστηρίζει ότι ο αντιπρόεδρος Ζία Μασούντ πιάστηκε να μεταφέρει 52 εκατ. δολάρια σε μετρητά κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στα Εμιράτα.

Καταγγελίες ότι η Ρωσία και οι μυστικές της υπηρεσίες αξιοποιούν αφεντικά της μαφίας για την πραγματοποίηση εγκληματικών πράξεων, με ένα τηλεγράφημα να αποκαλύπτει ότι η σχέση αυτή είναι τόσο στενή, που η χώρα έχει καταστεί «κράτος-εγκληματίας».

Εντονες επικρίσεις Αμερικανών στρατιωτικών διοικητών για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Βρετανίας στο Αφγανιστάν, με τα τηλεγραφήματα να αποκαλύπτουν την περιφρόνηση που νιώθουν οι Αμερικανοί για την αποτυχία των Βρετανών να αποκτήσουν τον έλεγχο της επαρχίας Χελμάντ.

Ενα από τα τηλεγραφήματα αποκαλύπτει με λεπτομέρειες τη συμφωνία μεταξύ Υεμένης και Ουάσιγκτον για την προσφορά πολιτικής κάλυψης στην κυβέρνηση της Υεμένης για τη χρήση αμερικανικών βομβαρδιστικών σε βομβαρδισμούς στόχων της Αλ Κάιντα. Σε συνάντηση του στρατηγού Ντέιβιντ Πετρέους με τον πρόεδρο Σαλέχ της Υεμένης, ο πρόεδρος φέρεται να λέει: «Θα συνεχίσουμε να λέμε ότι οι βόμβες είναι δικές μας και όχι αμερικανικές».

Οδηγίες της Κλίντον

Σε μια προσπάθεια να περιορίσει την πολιτική ζημιά, η Αμερικανίδα ΥΠΕΞ Χίλαρι Κλίντον απέστειλε από το απόγευμα της Κυριακής σαφείς οδηγίες στις διπλωματικές αποστολές της χώρας, ώστε αυτές να προετοιμάσουν τις συμμαχικές κυβερνήσεις για τον καταιγισμό αποκαλύψεων, εκδίδοντας ανακοίνωση στην οποία καταδικάζει την πρωτοβουλία του Wikileaks ως ανεύθυνη και επικίνδυνη για τη ζωή Αμερικανών διπλωματών.

Ο πρώην πρέσβης της Βρετανίας στην Ουάσιγκτον σερ Κρίστοφερ Μάγερ εκτιμά ότι οι αποκαλύψεις του Wikileaks θα έχουν ελάχιστη επίπτωση στη διπλωματία. «Δεν πρόκειται να περιορίσουν την ειλικρίνεια των διπλωματών. Οι διπλωματικές υπηρεσίες, όμως, θα πρέπει να επανεξετάσουν την ασφάλεια των ηλεκτρονικών τους επικοινωνιών και αρχείων. Τέτοια ποσότητα εγγράφων σε χάρτινη μορφή δεν θα μπορούσε να έχει κλαπεί», είπε ο σερ Κρίστοφερ.

Τα έγγραφα αποκαλύπτουν ότι οι ΗΠΑ μετέτρεψαν τις διπλωματικές τους αποστολές σε διεθνές δίκτυο κατασκοπείας, ζητώντας από απλούς διπλωματικούς υπαλλήλους όχι μόνο τη συλλογή πληροφοριών πολιτικού περιεχομένου, αλλά και τη μετάδοση εμπιστευτικών και προσωπικών πληροφοριών για κρατικά στελέχη και σημαίνοντα πρόσωπα ξένων χωρών.

 

Όταν η διπλωματία συγχέεται με την κατασκοπεία

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επεκτείνει τον ρόλο των Αμερικανών διπλωματών, αναθέτοντάς τους να συλλέγουν μυστικές πληροφορίες στο εξωτερικό και στα Ηνωμένα Εθνη, αφού το προσωπικό του Στέιτ Ντιπάρτμεντ πήρε εντολή να συγκεντρώνει στοιχεία για τις πιστωτικές κάρτες, τις πτήσεις, τα ραντεβού και άλλες προσωπικές υποθέσεις ξένων αξιωματούχων.

Οι αποκαλυφθείσες οδηγίες, που άρχισαν να δίδονται από το 2008, φαίνεται ότι συγχέουν τα παραδοσιακά όρια μεταξύ κατασκόπων και αξιωματούχων. Τα σχετικά έγγραφα αποκαλύπτουν έναν κατάλογο οδηγιών για το πώς οι υπάλληλοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ μπορούν να ικανοποιούν αιτήματα στο πλαίσιο μιας εθνικής κατασκοπευτικής δραστηριότητας, που αποκαλείται National Humint Collection Directive (το Ηumint στη γλώσσα των κατασκόπων σημαίνει συλλογή προσωπικών δεδομένων). Ενα από τα έγγραφα είναι αίτηση προς αξιωματούχους του εξωτερικού να συγκεντρώνουν πληροφορίες για «ονόματα, τίτλους, αρμοδιότητες, ιεραρχίες προσωπικού και άλλες πληροφορίες για ταυτότητες υπαλλήλων επιχειρήσεων, αριθμούς τηλεφώνων, κινητών και σταθερών, βομβητών και φαξ», όπως και «διευθύνσεις e-mail, στοιχεία ιστοσελίδων, αριθμούς πιστωτικών καρτών, αριθμούς λογαριασμών, επαγγελματικές συναντήσεις και άλλα σχετικά βιογραφικά στοιχεία». Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Φίλιπ Κρόουλι αρνήθηκε, πάντως, ότι έχουν ανατεθεί νέοι ρόλοι σε Αμερικανούς διπλωμάτες.

Παρότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ παρείχε επί μακρόν στη CIA πληροφορίες για τα καθήκοντα ξένων αξιωματούχων, που χρησίμευαν στη σύνταξη βιογραφικών, οι πιο προσωπικές πληροφορίες που συλλέγονται τώρα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας NSA για επιχειρήσεις επιτήρησης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες συχνά τοποθετούν στο εξωτερικό μυστικούς πράκτορες οι οποίοι εμφανίζονται σαν διπλωμάτες, αλλά οι περισσότεροι διπλωμάτες δεν είναι κατάσκοποι. Αρκετοί πρώην πρεσβευτές εξέφρασαν ανησυχία, τονίζοντας ότι οι υπάλληλοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στο εξωτερικό ενδέχεται να κινήσουν υποψίες για κατασκοπεία και δυσκολεύονται να αντεπεξέλθουν στα καθήκοντά τους. Ο κ. Ρόναλντ Νιούμαν, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, την Αλγερία και το Μπαχρέιν, δήλωσε ότι η Ουάσιγκτον στέλνει διαρκώς αιτήματα για πληροφορίες σχετικές με ξένες χώρες.

Ωστόσο, ο ίδιος αντιμετωπίζει με αμηχανία το ερώτημα γιατί αξιωματούχοι του εξωτερικού -οι οποίοι δεν έχουν εκπαιδευτεί σε παράνομες μεθόδους συλλογής πληροφοριών- καλούνται τώρα να συγκεντρώσουν στοιχεία όπως π.χ. αριθμούς πιστωτικών καρτών.

Σε αντίθεση με τα χιλιάδες έγγραφα του Wikileaks, που εστάλησαν από πρεσβείες στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, τα περίπου 12 έγγραφα του 2008 και 2009 φέρουν τις υπογραφές της Κοντολίζα Ράις και της Χίλαρι Κλίντον και εστάλησαν από την Ουάσιγκτον στις πρεσβείες της Μ. Ανατολής, της ανατολικής Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής και στην αμερικανική αποστολή στα Ηνωμένα Εθνη.

«Διεφθαρμένη και ακραία ισλαμική η τουρκική ηγεσία»

Ακραία ισλαμική, διεφθαρμένη και δημαγωγική χαρακτηρίζεται η τουρκική ηγεσία στις εμπιστευτικές εκθέσεις διπλωματών, όπως προκύπτει από τις διαρροές στο Wikileaks. Σύμφωνα με τα τηλεγραφήματα, ο Τούρκος πρωθυπουργός, Ταγίπ Ερντογάν, διαθέτει οκτώ λογαριασμούς σε ελβετικές τράπεζες και «περιβάλλεται από ένα σιδερένιο κύκλο συκοφαντών συμβούλων». Ολοι οι συνεργάτες του έχουν «μηδαμινή αντίληψη της διεθνούς πολιτικής σκηνής που εκτείνεται πέρα από την Αγκυρα». Πέρυσι ο Ερντογάν φέρεται πως είχε πιέσει τους Ιρανούς να συνάψουν συμφωνία για την κατασκευή πετρελαιαγωγού με μια τουρκική εταιρεία, που ανήκει σε παλιό συμμαθητή του. Οι δε νεο-οθωμανικές απόψεις του ΥΠΕΞ, Αχμέντ Νταβούτογλου αποκηρύσσονται ως εξόχως επικίνδυνες.

Αυτές και άλλες ενδιαφέρουσες εκτιμήσεις περιλαμβάνονται στις αναφορές των Αμερικανών διπλωματών από την Αγκυρα που αμφισβητούν την αξιοπιστία της Τουρκίας ως νατοϊκού εταίρου. Διχασμένη χαρακτηρίζουν την τουρκική ηγεσία και επισημαίνουν ότι κυριαρχείται από τους ισλαμιστές. Παράλληλα αναπαράγονται οι φήμες του τουρκικού Τύπου περί παράνομου πλουτισμού του Ερντογάν όσο ήταν δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, καθώς και από την απευθείας ανάθεση του κρατικού διυλιστηρίου Tupras πετρελαίου σε κοινοπραξία, στην οποία συμμετείχε ρωσικός εταίρος. Επιπλέον, γίνεται σύντομη αναφορά στην άμεση απόκτηση σημαντικού μεριδίου επιχείρησης που διανέμει τρόφιμα, μία υπόθεση που προκάλεσε δημόσιες αντιπαραθέσεις. Τα σχετικά κείμενα φιλοξενούνται κυρίως στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Der Spiegel, αλλά και στον ιστότοπο Wikileaks. Aξίζει να σημειωθεί ότι ο κύριος όγκος των δεκάδων χιλιάδων ντοκουμέντων προέρχεται από την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αγκυρα. Ανησυχία για τον φονταμενταλιστή Τούρκο πρωθυπουργό εκφράζει ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία, Τζέιμς Τζέφρι, στη διάρκεια συνομιλίας του με τον Ισραηλινό ομόλογό του, Γκάμπι Λεβί. Oι δύο διπλωμάτες συμφωνούν πως ο Ερντογάν είναι ένας δημαγωγός, του οποίου η πολιτική τροφοδοτείται από το μίσος και όχι από μια συγκεκριμένη πολιτική στρατηγική. Ο Τζέφρι επιμένει πάντως ότι οι συχνές εκρήξεις του κατά του Ισραήλ προορίζονται κυρίως για εσωτερική κατανάλωση.

Αναφορά για την Ελλάδα

Mια μικρή, προς το παρόν, αναφορά υπάρχει και στην Ελλάδα, σε εμπιστευτικό έγγραφο από την πρεσβεία των ΗΠΑ στο Παρίσι. Με ημερομηνία 16 Σεπτεμβρίου 2009, ο συντάκτης του σχετικού τηλεγραφήματος θεωρεί ότι μια νέα ελληνική κυβέρνηση θα είναι «πιο σταθερή» και θα διαθέτει μεγαλύτερη ευελιξία για πρόοδο στη διένεξη Ελλάδας - ΠΓΔΜ για το όνομα. Οι συνομιλίες για την επανένωση της Κύπρου συζητήθηκαν κατά τη συνάντηση του Αμερικανού υφυπουργού Εξωτερικών κ. Γουίλιαμ Μπερνς και του Τούρκου ομολόγου του Φεριντούν Σινιρλίογλου στις 18 Φεβρουαρίου 2010 στην Αγκυρα, σύμφωνα με το συνοπτικό σημείωμα που συντάχθηκε σχετικά με το περιεχόμενο της συνομιλίας. Αναφερόμενος στις συνομιλίες για την επανένωση της Κύπρου, ο Τούρκος αξιωματούχος εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του γι’ αυτό που χαρακτηρίζει «αδιαφορία» των Ελληνοκυπρίων για τη διαδικασία. Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση «καθιστά τους Ελληνοκύπριους άτρωτους». «Οι Ελληνοκύπριοι θέλουν να ξεχάσει ο κόσμος την πρόοδο που επιτεύχθηκε με το σχέδιο Ανάν το 2004. Ισχυρίζονται ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων αποτελούν εσωτερική υπόθεση αν και, βάσει συνθηκών, αποτελούν διεθνές θέμα εδώ και 50 χρόνια», είπε. Σύμφωνα με τον κ. Σινιρλίογλου, η πρόταση του κ. Ταλάτ για κοινή ψηφοφορία θα έπρεπε να αποτελέσει σημείο καμπής, αλλά οι Ελληνοκύπριοι δεν ανταποκρίθηκαν.

Tα κράτη, όχι τα ΜΜΕ, κρατούν μυστικά

Είναι σαφές ότι δεν υπάρχει πια αυτό που θα λέγαμε ασφαλές ηλεκτρονικό αρχείο. Κανένας οργανισμός δεν μπορεί να θεωρεί την ψηφιακή του επικοινωνία απόρρητη. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ γνώριζε για τη διαρροή των τηλεγραφημάτων του στο Wikileaks πολλούς μήνες πριν και είχε άφθονο χρόνο να θέσει σε επαγρύπνηση το προσωπικό του σε ευαίσθητους τομείς. Επιπλέον, δεν πρόκειται για άκρως απόρρητο υλικό, υπό την έννοια ότι βρίσκεται σε ένα επίπεδο το οποίο μπορούν να δουν πάνω από τρία εκατομμύρια υπάλληλοι της αμερικανικής κυβέρνησης και διαθέσιμο στο Siprnet, το εσωτερικό δίκτυο του υπουργείου Αμύνης. Τέτοια «διασπορά» μυστικών θα μπορούσε να θεωρηθεί απερίσκεπτη, δεδομένης της διπλωματικής εξάπλωσης των ΗΠΑ.

Οι διαρροές δεν είναι τόσο εντυπωσιακές, ούτε πάγωσαν το αίμα -με την αμεσότητα όσων περιείχαν- οι αποκαλύψεις του Wikileaks για τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, που έδωσαν ωστόσο μια συγκλονιστική εικόνα τού τι σκέφτονταν όσοι εμπλέκονταν σ’ αυτούς τους πολέμους. Αυτές είναι αποκαλύψεις που αφορούν κυρίως αναλύσεις και υψηλού επιπέδου κουτσομπολιό. Δείχνουν περισσότερο τη διαφθορά και την αναξιοπιστία όσων βρίσκονται στην εξουσία και την ανακολουθία μεταξύ όσων ισχυρίζονται και όσων κάνουν.

Ελάχιστοι θα εκπλαγούν από το γεγονός ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν κυβερνά τη μεγαλύτερη... κλεπτοκρατία στον κόσμο, ότι οι Σαουδάραβες ήθελαν από τους Αμερικανούς να βομβαρδίσουν το Ιράν ή ότι η ISI του Πακιστάν εμπλέκεται σε οργανώσεις των Ταλιμπάν. Τώρα ξέρουμε ότι το ξέρει και η Ουάσιγκτον. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική αποκαλύπτεται σαν δούλος της δεξιάς στροφής, τρομοκρατημένη από το ενδεχόμενο μιας έκρηξης βόμβας ή ενός φιλοϊσραηλινού βουλευτή στο εσωτερικό της χώρας. Είναι σαφές ότι οι κυβερνήσεις και όχι οι δημοσιογράφοι πρέπει να προστατεύουν τα κρατικά μυστικά κι αν υπήρχε κάποιος εθνικός κίνδυνος από την αποκάλυψή τους, θα ταίριαζε μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση.

Δυνατή η πρόσβαση

Αν το Wikileaks μπορεί να έχει πρόσβαση σε απόρρητο υλικό, το ίδιο μπορεί και μια ξένη δύναμη. Οι λέξεις που γράφονται στο χαρτί μπορούν να διασφαλιστούν, τα ηλεκτρονικά αρχεία όχι. Οι διαρροές έχουν ανοίξει μια τρύπα στο πλαίσιο όπου τα κράτη φυλάσσουν τα μυστικά τους. Ολα τα εμπόδια είναι τρωτά. Στο μέλλον, τα μόνα μυστικά θα είναι όσα λέγονται με λόγια. Αν αυτό είναι καλό, θα πρέπει να γίνει αντικείμενο δημόσιας συζήτησης.

30/11/2010 - The New York Times / The Guardian / kathimerini.gr