Αιχμάλωτοι στον e-θισμό του διαδικτύου

19 Φεβρουαριου 2011
Posted in Επικαιρότητα

Καθηµερινό φαινόµενο οι κλήσεις - SOS στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος

Ο Νίκος, ο Γιώργος κι ο Πάνος απείλησαν να βάλουν τέρµα στη ζωή τους όταν έχασαν πόντους στο παιχνίδι που έπαιζαν στο ίντερνετ. Ο Γιάννης είχε ήδη προσπαθήσει µια φορά να αυτοκτονήσει µε χάπια όταν το παιχνίδι τον «απέβαλε» για 2 ώρες και ετοιµαζόταν να επαναλάβει την απόπειρα µε ακόµη περισσότερα χάπια όταν για δεύτερη φορά βρέθηκε εκτός παιχνιδιού. Τα δύο τελευταία χρόνια η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος έχει καταφέρει να εντοπίσει έξι εφήβους και νέους ηλικίας από 13 έως 22 ετών που απείλησαν να βάλουν τέρµα στη ζωή τους επειδή µαράθηκαν τα διαδικτυακά τους φυτά, έχασαν το εικονικό τους ξίφος ή άδειασε το ηλεκτρονικό τους θησαυροφυλάκιο. «Για πολλούς ανθρώπους τα διαδικτυακά παιχνίδια ρόλων αποτελούν τρόπο ζωής. Τασυναισθήµατα και η ψυχολογία τους αλλάζουν αναλόγως µε την εξέλιξη του παιχνιδιού. Ορισµένοι από αυτούς φτάνουν στο σηµείο να επιθυµούν ακόµη και να βάλουν τέρµα στη ζωή τους αν χάσουν κάποιους πόντους ή χάσουν ένα αντικείµενο του χαρακτήρα τους στο παιχνίδι», λέει ο προϊστάµενος της υποδιεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος, Μάνος Σφακιανάκης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις άλλοι χρήστες του ίντερνετ που διάβασαν τα µηνύµατα των επίδοξων αυτοχείρων είναι αυτοί που ειδοποίησαν την Αστυνοµία.

Σε αυξηµένο όµως συναγερµό βρίσκονται πλέον και οι εταιρείες που διαχειρίζονται διάσηµα διαδικτυακά παιχνίδια όπως το Second Life, το Lineage, το Warcraft και το Farmville. Σε χώρες της Ασίας και της Βόρειας Ευρώπης έχουν καταγραφεί περιπτώσεις αυτοκτονιών νεαρών ατόµων όταν έχασαν πόντους από το παιχνίδι που έπαιζαν! Πριν από µερικές εβδοµάδες νεαρή µητέρα στη Νότια Κορέα σκότωσε το παιδί της διότι τη διέκοπτε από το παιχνίδι ρόλων που έπαιζε!

«Για την περίπτωση ενός παιδιού που απείλησε πως θα αυτοκτονούσε όταν ο διαχειριστής τον απέβαλε για δύο ώρες από το παιχνίδι δεχτήκαµε τηλεφώνηµα από τη Γαλλία. Εκείνοι έκριναν το µήνυµα ως ιδιαίτερα σοβαρό, και µας έδωσαν τη διεύθυνση ΙΡ του παιδιού. Σε σύντοµο χρονικό διάστηµα βρεθήκαµε στα ίχνη του και στη συνέχεια ψυχολόγοι, όπως συµβαίνει και σε όλες τις περιπτώσεις που επεµβαίνουµε, ήρθαν σε επαφή µε τον νεαρό και τους γονείς του», αναφέρει ο κ. Σφακιανάκης.

Αδιαφορία

Μια περίπτωση ωστόσο έχει µείνει βαθιά χαραγµένη στους αστυνοµικούς της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος. Είχε χρειαστεί να εντοπίσουν τους γονείς ενός 15χρονου στα νότια προάστια της Αθήνας ο οποίος απειλούσε πως θα αυτοκτονήσει γιατί έχασε πόντους στο παιχνίδι Lineage. «Μην ασχολείστε. Εχει προσπαθήσει και άλλη φορά να αυτοκτονήσει το παιδί επειδή έχανε στο παιχνίδι. Θα πάρει ένα χάπι και θα του περάσει», είπε στους εµβρόντητους αστυνοµικούς η µητέρα η οποία έπαιζε την ώρα εκείνη µπιρίµπα µε φίλες της και δήλωσε στους αστυνοµικούς πως όταν θα τελείωνε το δικό της παιχνίδι, θα πήγαινε να µιλήσει στο παιδί της!

Τα κρούσματα
Έχασε 130.000 ευρώ
Ο Γιώργος είχε αρχίσει να παίζει καζίνο στο ίντερνετ από τα 13 του. Για δύο µήνες περνούσε το µεγαλύτερο µέρος της ηµέρας του παίζοντας την e-ρουλέτα. οταν αποφάσισε να σταµατήσει το παιχνίδι έλαβε µήνυµα πως χρωστούσε 130.000 ευρώ στην εταιρεία.

Στην οικογένειά του άφησε ένα χειρόγραφο σηµείωµα µε το οποίο ζητούσε συγγνώµη για το ποσό που τους επιβάρυνε και ανέφερε πως θα έβαζε τέλος στη ζωή του. οι αστυνοµικοί κατάφεραν να τον εντοπίσουν από το κινητό του τηλέφωνο. Όπως αποδείχθηκε, το ποσό που χρωστούσε ήταν εικονικό και δεν ανταποκρινόταν στην πραγµατικότητα.

Αποβλήθηκαν...
Ο 13χρονος Βασίλης και ο 17χρονος Νίκος απείλησαν πως θα βάλουν τέρµα στη ζωή τους όταν έχασαν πόντους στο Lineage. Ένας άλλος 15χρονος που είχε αποπειραθεί να αυτοκτονήσει µία φορά όταν έχασε πόντους στο παιχνίδι, επανέλαβε την απόπειρα όταν ο διαχειριστής του παιχνιδιού τον απέβαλε λόγω «ανάρµοστης συµπεριφοράς» για δύο ώρες...

Η πρώτη μήνυση
Πριν από λίγες ηµέρες κατατέθηκε στην Ελλάδα και η πρώτη µήνυση για κλοπή «διαδικτυακού» ξίφους και χρυσών λιρών από χρήστη online παιχνιδιού! Ο «κλέφτης» εντοπίστηκε, αλλά το δικαστήριο δήλωσε αναρµόδιο να εκδικάσει κλοπή άυλου αντικειµένου.

Ζουν µόνο για τον εικονικό «εαυτό» τους

Ολονυχτίες µπροστά στον υπολογιστή. Εµµονή µε τις επιδόσεις στο παιχνίδι. Ανύπαρκτη κοινωνική ζωή. Αυτά είναι µερικά από τα συµπτώµατα που µαρτυρούν εθισµό στον απατηλό κόσµο των βιντεοπαιχνιδιών του Διαδικτύου

 Μένει ξάγρυπνος όλη τη νύχτα προκειµένου να ολοκληρώσει την... αποστολή του στο online παιχνίδι. Κατά τη διάρκεια της ηµέρας, σκέφτεται µόνο τον εικονικό χαρακτήρα που έχει φτιάξει στο διαδραστικό παιχνίδι και µιλά γι’ αυτόν. Αδιαφορεί για όλα όσα συµβαίνουν στον πραγµατικό κόσµο και περιµένει πώς και πώς την ώρα που θα κάνει «κλικ» και θα µπει στον ελκυστικό χώρο της εικονικής πραγµατικότητας. Η περίπτωση του 22χρονου από τη Στερεά Ελλάδα έφερε στην επιφάνεια ακόµη µία φορά το θέµα της εξάρτησης παιδιών, εφήβων και νέων χρηστών από το διαδίκτυο, η οποία –σύµφωνα µε τους ειδικούς– είναιµια σοβαρή ασθένεια.

Οπως εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Αιγαίου Ευστράτιος Παπάνης, όσο τα παιχνίδια γίνονται πιο διαδραστικά η εικονική πραγµατικότητα αντικαθιστά πολλές πλευρές της ζωής του χρήστη. «Σε αυτό συµβάλλει η εξέλιξη και τελειοποίηση των τεχνικών χαρακτηριστικών (γραφικά, ταχύτητα ίντερνετ), µε αποτέλεσµα ο χρήστης να αισθάνεται πως ζει σε αυτό τον ελκυστικό κόσµο. Μέσα στην ασφάλεια ενός δωµατίου, σε ένα περιβάλλον χωρίς το ρίσκο της επώδυνης και αγχώδους ζωής, σε έναν κόσµο στον οποίο οκαθένας µπορεί να επιλέξει το φύλο, την ηλικία, το µέρος όπου θα δράσει, τα στοιχεία του χαρακτήρα του».

Η περίπτωση του Facebook είναι χαρακτηριστική. Περισσότεροι από τρία εκατοµµύρια χρήστες στη χώρα µας έχουν δηµιουργήσει προφίλ. Οι εφαρµογές του µάλιστα, όπως το Farmville, είναι δηµοφιλείς γιατί δηµιουργούν υποχρεώσεις στον χρήστη. «Ανθρωποι που δυσκολεύονται να αναλάβουν ευθύνες και υποχρεώσεις στην πραγµατική ζωή, βρίσκουν σε παιχνίδια τύπου Farmville την ευκαιρία να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις, να κάνουν συγκεκριµένα πράγµατα σε συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Ο εικονικός κόσµος είναι πολύ πιο εύκολοςγι’ αυτούς και τελικά τον προτιµούν, παραµερίζοντας τον πραγµατικό», λέει ο κ. Παπάνης.

Τα σημάδια

Η κατάθλιψη, η χαµηλή αυτοεκτίµηση, η αδιαφορία για το τι συµβαίνει γύρω του, αλλά και οι διαταραγµένες διαπροσωπικές σχέσεις σε συνδυασµό µε την πολύωρη παραµονή στο διαδίκτυο είναι ενδείξεις ότι ο χρήστης αγγίζει τα όρια του εθισµού.

Οι... χαµένοι στην εικονική πραγµατικότητα «ζουν µόνο γι’ αυτόν τον “άλλο” που έχουν φτιάξει στο παιχνίδι. Σε µελέτες που έχουµε κάνει, βρήκαµε πως όταν αυτοί οι χρήστες φτιάχνουν ένα avatar ή έναν χαρακτήρα στα διαδραστικά παιχνίδια, του προσδίδουν στοιχεία από έναν ιδεατό εαυτό –χαρακτηριστικά που θα ήθελαν να έχουν– αλλά και από έναν βίαιο εαυτό, ο οποίος βγάζει απωθηµένα και άγρια ένστικτα. Προβάλλουν επάνω στον εικονικό χαρακτήρα τις επιθυµίες, τις ελλείψεις, τις προσδοκίες και τις φαντασιώσεις τους», προσθέτει ο επίκουρος καθηγητής.

Για τους εξαρτηµένους η πραγµατική ζωή µοιάζει ανιαρή, αργή, πληκτική, ανούσια. Για κάποιους η εικονική πραγµατικότητα είναι το αντίδοτο στο άγχος. «Παίζοντας παιχνίδια και υποδυόµενοι άλλους χαρακτήρες παίρνουν άµεση ικανοποίηση, αναλαµβάνουν ευθύνες και παράλληλα βλέπουν πόσο καλά τα πήγαν µαζεύοντας πόντους», τονίζει ο κ. Παπάνης. Τι συµβαίνει όµως όταν οι εξαρτηµένοι χρήστες µπαίνουν στον εικονικό κόσµο; «Μεταµορφώνονται. Βρίζουν και χάνουν απόλυτα την αίσθηση του πραγµατικού τους εαυτού, δείχνουν να µην καταλαβαίνουν τι γίνεται στην πραγµατικότητα».

Το κριτηριο

Πάντως, σύµφωνα µε την επικεφαλής ελληνικού κόµβου Safer Internet δρ Βερόνικα Σαµαρά, το µόνο που χρειάζεται για την ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο είναι κριτική σκέψη. «Δεν µπορούµε να περιµένουµε µόνο από τους άλλους και την Πολιτεία να πράξει για να είµαστε ασφαλείς στο διαδίκτυο. Κλείνοντας την πόρτα του σπιτιού µας, κύριοι είµαστε εµείς. Χρειάζεται προσοχή, λοιπόν, όπως άλλωστε και στον φυσικό κόσµο», λέει.

Τα αγόρια είναι πιο επιρρεπή

«Όταν θα γυρνάτε από το σχολείο, να µην ανοίγετε τον υπολογιστή και πολύ περισσότερο να µην µπαίνετε στο ίντερνετ και να παίζετε παιχνίδια», ήταν τα λόγια του Γιώργου Κορµά, γιατρού και επιστηµονικού συνεργάτη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστηµίου Αθηνών, ενηµερώνοντας µαθητές. Η απάντηση ήρθε από ένα παιδί: «Μπορώ τουλάχιστον να µπω στο Farmville για 5 λεπτά; Διαφορετικά θα µου ξεραθούν τα λαχανικά». Ο εθισµός από τα online διαδραστικά παιχνίδια δεν «χτυπά» µόνο τους ενήλικες χρήστες. Πιο επιρρεπή είναι τα παιδιά και κυρίως οι έφηβοι, οι οποίοι «παγιδεύονται» ώρες ολόκληρες σε έναν εικονικό κόσµο. Στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας, µάλιστα, παρακολουθούνται 95 παιδιά µε συµπτώµατα κατάχρησης του διαδικτύου.

Η ερευνά

«Σύµφωνα µε την τελευταία έρευνα που κάναµε, το 1% των εφήβων είναι εξαρτηµένοι από το ίντερνετ ενώ το 12,8% βρίσκονται ένα στάδιο πριν», σηµειώνει ο κ. Κορµάς. Προσθέτει µάλιστα πως στη Γραµµή Βοηθείας «ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ 800 11 800 15» του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς ∆ιαδικτύου –που τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής– από τον Αύγουστο του 2009 έως το τέλος του 2010 δέχθηκαν 1.693 καταγγελίες, από τις οποίες περίπου οι 570 αφορούσαν συµπτώµατα εξάρτησης εφήβων χρηστών.

Το φαινόµενο της εξάρτησης από το διαδίκτυο, όπως τονίζουν οι ειδικοί, είναι συχνότερο στα αγόρια, σε µονογονεϊκές ή δυσλειτουργικές οικογένειες, σε παιδιά µε καταθλιπτικό συναίσθηµα ή υπερκινητικότητα.

Νέα τάση

«Ωστόσο, βλέπουµε και το ποσοστό των κοριτσιών που παίζουν σε µέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook, να µεγαλώνει. Τελευταία, πάντως, αρκετοί είναι οι έφηβοι, οι οποίοι... τζογάρουν στο συγκεκριµένο µέσο κοινωνικής δικτύωσης: το 15,1% παίζουν πόκερ κι από αυτούς το 6,5% καθηµερινά. Γεγονός ανησυχητικό, µιας και εθίζονται από µικρή ηλικία στον τζόγο».

Σύµφωνα µε τον κ. Κορµά, οι γονείς είναι εύκολο να διαπιστώσουν αν το παιδί ή ο έφηβος είναι εξαρτηµένο από το ίντερνετ. «Υπάρχουν σηµάδια που απλά χρειάζονται προσοχή. Το εξαρτηµένο παιδί χρησιµοποιεί το άγχος ή την ανία ως δικαιολογία για να σερφάρει στο ίντερνετ. Ο χρόνος παραµονής του στα online παιχνίδια ολοένα και µεγαλώνει ενώ οι αλλαγές στη συµπεριφορά του είναι συχνές και απότοµες. Παράλληλα, σύνηθες σύµπτωµα µπορεί να είναι ακόµη και η ξαφνική πτώση της σχολικής βαθµολογίας».

«Διαδικτυακοί» κανόνες που θα ορίζουν τον χρόνο παραµονής των παιδιών στο ίντερνετ, το περιεχόµενο στο οποίο έχουν πρόσβαση, ακόµα και τις µέρες που θα σερφάρουν, είναι σύµφωνα µε τη Βερόνικα Σαµαρά, επικεφαλής του Ελληνικού Κόµβου SaferInternet ένα πρώτο βήµα για την ασφαλή πλοήγηση των παιδιών στο διαδίκτυο. Οπως εξηγεί µάλιστα, οι γονείς θα πρέπει να καταφύγουν σε µία τέτοια λύση από όταν τα παιδιά τους βρίσκονται σε µικρή ηλικία, προκειµένου να µην αντιµετωπίσουν προβλήµατα εθισµού ούτε και στο µέλλον.

«Η λύση είναι να υπάρξει µέτρο. Δεν χρειάζεται το Ιντερνετ να γίνει κάτι απαγορευµένο για ταπαιδιά. Αρκεί οι γονείς να τους καταστήσουν σαφές ότι αποτελεί χρήσιµο εργαλείο και όχι παιχνίδι. Να τα εκπαιδεύσουν σωστά, κυρίως σε ό,τι έχει σχέση µε τα προσωπικά τους δεδοµένα, τους ανθρώπους που γνωρίζουν διαδικτυακά και τις online απάτες» εξηγεί και προσθέτει: «Ποτέ δεν µπορούµε να είµαστε σίγουροι. Τα παιδιά πρέπει να καταλάβουν πως στο διαδίκτυο µπορούν να κάνουν µόνο ό,τι και στον δηµόσιο χώρο».

Θα αυτοκτονούσε για την ψηφιακή φάρμα του

Του ξεράθηκαν τα ηλεκτρονικά λαχανικά που είχε φυτέψει στο Farmville και η εταιρεία αρνήθηκε να του επιστρέψει τους πόντους που του αφαίρεσε από το παιχνίδι. Τότε ο 22χρονος φοιτητής, που έπαιζε σε καθηµερινή βάση και για πολλές ώρες το δηµοφιλές διαδικτυακό παιχνίδι των ηλεκτρονικών αγροτών, απείλησε πως θα αυτοκτονούσε. Η διαχειρίστρια εταιρεία του παιχνιδιού επικοινώνησε αµέσως µε τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος και ο νεαρός εντοπίστηκε από τη διεύθυνση IP του. Στη συνέχεια ανέλαβε να επικοινωνήσει µαζί του ψυχολόγος που συνεργάζεται µε την ΕΛ.ΑΣ. για θέµατα εθισµένων νέων και η απόπειρα απετράπη.

Ζουν μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας

«Δεν υπάρχει προσωπικότητα υψηλού κινδύνου αλλά χαρακτηριστικά», επισηµαίνει ο κλινικός ψυχολόγος της µονάδας απεξάρτησης «18 Άνω» Βασίλης Σταυρόπουλος. Η δυσκολία στη συσχέτιση και η αποµόνωση από την κοινωνική επαφή είναι το πρώτο χαρακτηριστικό, ενώ το δεύτερο σχετίζεται µε το λεγόµενο «βαρύ συναίσθηµα». «Οι εξαρτηµένοι από τους µηδεν διαφέρουν. Όλοι έχουν τον ίδιο στόχο, την ικανοποίηση. οι εθισµένοι, όµως, συναντούν αδιέξοδο σε άλλες διαδροµές και καταφεύγουν τελικά στις εξαρτήσεις», αναφέρει.

Σηµειώνει ότι µία από τις οµάδες εθισµένων είναι οι άνθρωποι που η ζωή τους έχει αποδιοργανωθεί. «Ξυπνούν στις οκτώ το απόγευµα, σερφάρουν όλο το βράδυ και κοιµούνται το πρωί. Συνήθως καταφεύγουν σε παιχνίδια ρόλων, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, πορνογραφία ή τζόγο», λέει ο κ. Σταυρόπουλος και προσθέτει ότι η ευκολία σύναψης γνωριµιών στο διαδίκτυο είναι ένας ακόµα παράγοντας που συµβάλλει στον εθισµό.

«Πρόκειται για µετέωρες σχέσεις µεταξύ πραγµατικότητας και φαντασίας». Όπως λέει, η ηλικία δεν αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στην εξάρτηση, όµως, τέτοιος παράγοντας είναι η εξοικείωση µε την τεχνολογία.

Συμβουλές προς τους γονείς

• Τοποθετήστε τον υπολογιστή στο καθιστικό ή σε κεντρικό σηµείο/δωµάτιο του σπιτιού ώστε να έχει πρόσβαση όλη η οικογένεια
• Εγκαταστήστε προγράµµατα φίλτρων προστασίας στον υπολογιστή 
• Ορίστε κανόνες, όπως είναι ο χρόνος παραµονής στο Διαδίκτυο ή οι ηµέρες κατά τις οποίες θα σερφάρουν στο Διαδίκτυο τα παιδιά
• Ελέγξτε και συµµετέχετε στην επιλογή των παιχνιδιών στα οποία αφιερώνουν χρόνο τα παιδιά 
• Περάστε χρόνο µε τα παιδιά σε εναλλακτικές δραστηριότητες
• Ενθαρρύνετε τη συναναστροφή µε συνοµηλίκους τους
•  Θυµίστε στα παιδιά ότι «το ίντερνετ είναι εργαλείο και όχι παιχνίδι»
• Μην ξεχνάτε ότι ο διαδικτυακός εκφοβισµός είναι συχνό φαινόµενο µεταξύ παιδιών και εφήβων που ασχολούνται µε τις νέες τεχνολογίες και δηµιουργούν στο θύµα αισθήµατα ενοχής και ανασφάλειας

16/02/2011 - Στέλιος Βραδέλης, Εύη Σάλτου, Αγγελική Καραγεωργίου / tanea.gr

Διαβάστε επίσης: Η σκοτεινή πλευρά του κυβερνοχώρου