Βιβλίο ή λάπτοπ; Η απόλαυση της ανάγνωσης και τα σύγχρονα διλήµµατα

04 Μαϊου 2011
Posted in Επικαιρότητα

Σαν να λέµε, Κιθαρίστας ή ντράµερ; Η απάντηση στο στηµένο δίληµµα θα ήταν «βιβλίο» εφ’ όσον προτιµούµε το χταπόδι στα κάρβουνα και όχι στο φουρνάκι των µικροκυµάτων. Τα παίρνω µε τη σειρά: ο µηχανολόγος που συντόνισε το έργο ώστε η Κοζάνη να αποκτήσει τον θαυµαστό ιντερνετικό οικισµό της και να γίνει η πρώτη ελληνική ψηφιακή πόλη, βιάστηκε ωστόσο στην ακροτελεύτια –και πιασάρικην, οµολογουµένως– ερώτηση του δηµοσιογράφου «Ένα laptop ή ένα βιβλίο σε κάθε µαθητή;», ν’ απαντήσει ανενδοιάστως: «Οπωσδήποτε ένα laptop. Ας ξεκολλήσουµε λίγο από τις παραδοσιακές µας αγκυλώσεις. Θα προτιµούσα να στέλνω τον επτάχρονο γιο µου στο σχολείο µε ένα laptop υπό µάλης, παρά µε ένα ογκώδες σακίδιο επ’ ώµου».

Ωστε «παραδοσιακή αγκύλωση» το βιβλίο; Όσο κι αν µας ταλαιπώρησε µε ανούσια έντυπα η σχολική εκπαίδευση, όσο κι αν δεν έχουµε εθιστεί να αντλούµε απόλαυση από το παραδοσιακό διάβασµα, µην πετούµε τις λέξεις σαν να φτύνουµε τσόφλια: Δύσκολο να διαβαστεί ο Μπαλζάκ στο λάπτοπ· και ο Λεϊβνίτιος δυσκολότερα. Λησµόνησε ο καινοτόµος µηχανικός ότι η Κοζάνη έχει κηρυχθεί (1995) «Πόλη του Βιβλίου», στην οποία ιδρύθηκε και λειτουργεί το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης –χάρη στον τότε δήµαρχο Πάρη Κουκουλόπουλο και βεβαίως χάρη στην πολύτιµη Δηµοτική Βιβλιοθήκη της (153.000 τόµοι, 380 χειρόγραφα, 315 παλαιοί κώδικες, σπάνιες εκδόσεις όπως η "Χάρτα του Ρήγα" κ.ά.).

Στα 1813, οι φιλογενείς Κοζανίτες είχαν χτίσει µικρή βιβλιοθήκη,τον «Οίκον βελτιώσεως», όπου συναντιούνταν «οι πεπαιδευµένοι ίνα µελετώσι, φιλολογώσι, διαλέγωνται» (από επιστολή του 1819). Σε µια τέτοια πόλη απάδει να πούµε πως το βιβλίο συνιστά «παραδοσιακή αγκύλωση». Έχουµε τη µανία να καταστρέφουµε το παλιό στο όνοµα του καινούργιου: Αντί να χτίσουµε τις πολυκατοικίες παραδίπλα, όπως έκαµε όλη η Ευρώπη, ανατολική και δυτική, εµείς διά της αντιπαροχής γκρεµίσαµε τα διατηρητέα και δη αγαλλιώντες· και πάλι τώρα, για να εγκαθιδρύσουµε τα e-books θεωρούµε αναγκαίο να κατεδαφίσουµε το έντυπο βιβλίο. Μα και περί ποίων «παραδοσιακών αγκυλώσεων» πρόκειται, άλλωστε; Αν το σοβαρέψουµε,τότε οι πληροφορικάριοι είναι οι πλέον ιδεόληπτοιεπειδή ηΠληροφορική και ταλάπτοπ τηςείναι σήµερα τουσυρµού – και ηιδεοληψία που ερείδεται στον συρµό είναι λιγότερο συνειδητή και άρα πιο ανέλεγκτη από την παροχηµένη. Εδώ απαιτείται προσοχή: το αµέσως προσεχές εκπαιδευτικό ζαβλάκωµα θα επέλθει όχι τόσο απότην έλλειψη του λάπτοπ όσο από την ακραία υποτίµηση του τεχνικού µέσου «χαρτί και µολύβι» που συνδυάζεται µε τη βλακέντια υπεραξίωση και τον φετιχισµό του διαδραστικού πίνακα.

Η ηλεκτρική κιθάρα δεν µπόρεσε βεβαίως να υποκαταστήσει την «παραδοσιακή» δακτυλόκρουστη για τον ίδιο λόγο που το λάπτοπ δεν θα υποκαταστήσει ποτέ το χειροπιαστό βιβλίο. Βιβλίο και λάπτοπ µπορούν να συµπορεύονται ως παραπληρωµατικά και αλληλοσυναρτώµενα και οι ηβώντες λαπτοπίστες έχουν κάµποσα να µάθουν από το «παραδοσιακό» βιβλίο, από τις τέχνες και τις τεχνικές του (το αρµόδιο υπουργείο ευνοεί τον φανατισµό υπέρ του λάπτοπ επειδή υποκαθιστώντας τα έντυπα θα µειώσει δραστικά το κόστος του σχολικού βιβλίου –και ως προς αυτό θα πράξει ορθά. Απλώς, πρέπει να βρεθούν στο µεσοβραχυπρόθεσµο µέλλον τρόποι και για την καλαίσθητη επιβίωση ορισµένων τουλάχιστον σχολικών βιβλίων· η έντυπη παράδοση να µη λείψει).

Το δίληµµα ωστόσο «βιβλίο ή λάπτοπ» δεν είναι πλαστό: οι σηµερινοί µαθητές και φοιτητές προκρίνουν αναµφίβολα –και ευλόγως– το λάπτοπ (βήµα προόδου: οι αµέσως προγενέστεροι προτιµούσαν τα φωτοαντιγραφηµένα κλεψίτυπα εις βάρος των βιβλίων), επειδή εκτός από µοντέρνο είναι κυρίως µηχάνηµα πολλαπλών χρήσεων· οι έφηβοι πληροφορούνται, εσεµεσάρουν, ψαύουν και πλοηγούνται και ερωτοτροπούν στο αέναον διαδίκτυον –ζουν στον θαυµαστό ψηφιακό κόσµο τους.

Έναντι του κατά πολλά χρηστικότερου λάπτοπ, το βιβλίο αντιβάλλει τον παραδοσιακό του µηχανισµό, τον σχεδιασµό, την εκτύπωση και τη δεσιά του· την αίσθηση του αναλογικά µεταβλητού βάρους, το αναλλοίωτο µέγεθος των ατρέµιστων σελίδων και των στεριωµένων στοιχείων, τα διπλοπερασµένα χρώµατα, τις οσµές του χαρτιού, της µελάνης και του δέρµατος, την ανεξαρτησία από το ηλεκτρικό ρεύµα, την οµορφιά της τυπογραφικής τέχνης του και τελικά τη συναίσθηση της κληροδοσίας –κοντολογίς την επίγνωση µιας πεπερασµένης αιωνιότητας που µορφοποιείται χάρη στην απτή υλικότητά του. Τα σύγχρονα λογισµικά έχουν να διδαχθούν από τον αστρολάβο των Αντικυθήρων.

Μήτε, εξάλλου, το λάπτοπ βολεύεται υπόµάλης· θέλει κι αυτό το σακκίδιό του...

Πηγή: Μίµης Σουλιώτης, ποιητής / tanea.gr