«Πεθαίνει» το χαρτί;

13 Οκτωβριου 2010
Posted in Επικαιρότητα

Το όλο θέμα σχετικά με το αν «το χαρτί έχει πεθάνει ή όχι», αποτελεί πλέον χρόνια ασθένεια για όσους παράγουν και καταναλώνουν γραπτό λόγο Και, την ίδια στιγμή που σκύβουμε πάνω από το κεφάλι του ασθενή για να βεβαιωθούμε ότι συνεχίζει να αναπνέει, με την άκρη του ματιού μας πιάνουμε μια φευγαλέα σκιά στο παράθυρο. Η ταχύτητά της είναι τέτοια, που η τεχνολογία πάντα αιφνιδιάζει τα αντανακλαστικά μας. Κάποιοι την αναθεματίζουν ως τη χαριστική βολή που αποτέλειωσε τον συγχωρεμένο και άλλοι την κυνηγούν ως μάγο που ακόμα και νεκρούς ανασταίνει...

Τι κοινό έχουν οι Βραζιλιάνοι με τον Μέρντοχ;

Το πιο πρόσφατο ιατρικό περιστατικό του κλάδου των εκδόσεων ήταν αυτό της Jornal do Brasil, μίας από τις παλαιότερες εφημερίδες της Λατινικής Αμερικής, η οποία και αποχωρίστηκε τη φυσική της υπόσταση προκειμένου να καταστεί διαθέσιμη στους συνδρομητές της σε ηλεκτρονική και μόνο μορφή. Ταυτόχρονα, όλοι ανυπομονούν να δουν τα (οικονομικά) αποτελέσματα της «ειδικής αγωγής» που ακολουθεί η News Corporation του Ρούπερτ Μέρντοχ και των φιλόδοξων σχεδίων για μία νέα, ψηφιακή εφημερίδα τα περιεχόμενα της οποίας θα είναι διαθέσιμα σε κινητά τηλέφωνα τρίτης γενιάς και φορητές συσκευές όπως το iPad, έναντι πληρωμής.

Η «συνταγή» προβλέπει εύπεπτο περιεχόμενο (σύντομα, διαβαστερά άρθρα) και στοχεύει στο κοινό των νέων και πο­λυάσχολων, που ενημερώνονται για τις εξελίξεις στο νεκρό χρόνο των μετακινήσεών τους. Για πολλούς, η όλη υπόθεση είναι καταδικασμένη εκ των προτέρων και δεν αποτελεί τίποτα παραπάνω από μια απελπισμένη προσπάθεια ενός γερασμένου επιχειρηματία να δημιουργήσει έσοδα, κλέβοντας λίγο από το γόητρο των συσκευών που είναι σήμερα της μόδας. Σύμφωνα με τους ίδιους επικριτές, η αποτυχία του επιχειρηματικού αυτού μοντέλου προεξοφλείται από το γεγονός ότι το προτεινόμενο προϊόν δεν προσδίδει στους καταναλωτές νέα αξία. Όπως επισημαίνει και ο Δημήτρης Ηλιόπουλος -Διευθυντής Τμήματος Νέων Μέσων της Δέσμης Εκδοτικής, ακόμα και στην ελληνική διαδικτυακή αγορά, «υπάρχουν περιθώρια -όχι απλά για βιώσιμες- αλλά ιδιαίτερα επικερδείς δραστηριότητες». Αρκεί η προσφερόμενη υπηρεσία (ή προϊόν) να έχει πραγματικό reason why, ισχυρή διαφοροποίηση από τον ανταγωνισμό, σαφή τοποθέτηση, αντιληπτή αξία και σωστή κοστολόγηση». Όσο προηγμένη κι αν είναι η τεχνολογία, η συζήτηση επιστρέφει πάντα στο ίδιο συμπέρασμα: Συσκευές και λογισμικό δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από το μέσο. Ο τρόπος με τον οποίον θα χρησιμοποιηθούν, και το περιεχόμενο που θα προβάλουν, είναι που τους προσδίδει αξία -ή όχι!

Οι από μηχανής θεοί των εκδόσεων

Ποιες είναι λοιπόν οι μορφές υπό τις οποίες έρχεται η τεχνο­λογία να δώσει λύσεις στα προβλήματα των εκδοτών σήμερα; Αν ξεκινήσουμε από τις «λευκές συσκευές», τότε θα πρέπει να επισημάνουμε ότι δε νοείται πλέον σύγχρονος εκδοτικός οργανισμός που δεν διαθέτει ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα διαχείρισης περιεχομένου και ροής εργασίας. Ο προβληματισμός επικεντρώνεται γύρω από το κατά πόσο οι ανάγκες μιας εταιρείας καλύπτονται από τα έτοιμα πακέτα λογισμικού ή υπαγορεύουν την ανάπτυξη μιας εξειδικευμένης λύσης. Η απάντηση αποτελεί συνάρτηση του είδους και της κρισιμότητας των αναγκών που επιθυμεί να καλύψει κάθε οργανισμός. Η βελτίωση που επιφέρει μια λύση τεχνολογίας όπως το σύστημα διαχείρισης περιεχομένου σε επίπεδο οργά­νωσης, μεταφράζεται και σε άμεσα οικονομικά οφέλη. Ακόμα και στη (θεωρετική) περίπτωση των εκδοτικών οργανισμών που δεν επιθυμούν να μειώσουν τα εργατικά τους κόστη, η καλύτερη οργάνωση της ροής του περιεχομένου -από τη δημιουργία αυτού μέχρι τη δημοσίευση του- επιτρέπει νέα και οικονομικότερα μοντέλα εργασίας. Αποστομωτικό είναι το case study μίας απάτες μεγαλύτερες βρετανικές εκδοτικές, στα γραφεία της οποίας εργάζονται μόλις τρία άτομα.

Η αβάσταχτη ελαφρότητα της ηλεκτρονικής πρέσας

Στην άλλη άκρη της όλης διαδικασίας, οι σημερινές τεχνολογίες εκτύπωσης είναι ικανές να στηρίξουν ευέλικτα επιχειρησιακά μοντέλα αξιοποίησης του περιεχομένου. Η δυνατότητα, για παράδειγμα, της εκτύπωσης ενόςς βιβλίου σε τιράζ της τάξης των 100 αντιτύπων, απαλλάσσει τον εκδότη από το ρίσκο που ενέχει η παραδοσιακή εκτύπωση ενός αμφίβολου τίτλου. Η λειτουργικότητα, βεβαίως, στην οποία η μαγεία της τεχνολογίας λάμπει σε όλο της το μεγαλείο, είναι εκείνη της προσωποποιημένης εκτύπωσης. Σε συνδυασμό με ένα μηχανισμό εξατομικευμένης επιλογής περιεχομένου από μία κεντρική βάση, δίνει στον εκδότη την (προσοδοφόρα) δυνατότητα να αντιμετωπίσει κάθε αναγνώστη του ως ένα και μοναδικό. Αυτό κάνει, για παράδειγμα, σουηδική εφημερίδα free-press, η οποία δίνει σε κάθε αναγνώστη τη δυνατότητα να επιλέξει τις θεματικές ενότητες που θα τυπωθούν στα φύλλα της προσωπικής του εκδοχής του εντύπου. Οικονομικά, διεθνείς ειδήσεις και αθλητικά ή μόδα, πολιτισμός και υγεία.

Το βιβλίο μετά το χαρτί

Οι σκληροπυρηνικοί -όσο και ρομαντικοί- φίλοι του βιβλίου, μπορεί να μη θελήσουμε ποτέ να αποχωριστούμε τη μυρωδιά, την αφή και την αίσθηση συντροφιάς που μας δημιουργεί ως φυσική οντότητα Ούτε, όμως, και συμφέρει κανέναν να μας πιέσει να το κάνουμε. Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι το 20% των πωλήσεων σε κατηγορίες βιβλίου όπως η επιστημονι­κή φαντασία και τα αισθηματικά είναι πλέον ηλεκτρονικές.

Πέρα από τα πιο «καταναλωτικά» αυτά είδη, το πέρασμα του λογού σε ένα νέο πλαίσιο, που στις μέρες μας τυχαίνει να είναι το ηλεκτρονικό, ανοίγει νέες δυνατότητες πειραματισμού και πρωτότυπης δημιουργίας. Όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, Αλέξης Σταμάτης «Το ηλεκτρονικό βιβλίο μπορεί να βρει "ένα γήπεδο να παίξει" δημιουργικά και καινοτόμα, όταν οι αφηγήσεις που θα προκύψουν θα σχετίζονται και με την ίδια την τεχνολογία που τις φιλοξενεί. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει νέες φόρμες και τρόπους έκφρασης». Η πλατφόρμα Vook.com αποτελεί ένα διαδικτυακό σταυροδρόμι όπου ο λόγος έρχεται σε αναπάντεχη συνάντηση με το web και τα multimedia. Το αν πρόκειται για ένα «ασήμαντο μικροτρακάρισμα» ή για ένα μικρό «μεγάλο μπανγκ» κρίνεται μάλλον από την έμπνευση και τις δυνατότητες του κάθε μεμονωμένου δημιουργού. Ας σημειωθεί, παράλληλα, ότι οι δυνατότητες για ηλεκτρονική αυτο-έκδοση πολλαπλασιά­ζουν δραματικά των αριθμό των έργων που γίνονται απευθείας διαθέσιμα στο ευρύ κοινό. Ο Mark Coker, CEO του Smashwords.com (ηλεκτρονικού «εκδοτηρίου» 18.000 τίτλων, ήδη), θεωρεί ότι συνεισφέρει στην εκδημοκράτευση της διαδικασίας διάθεσης ενός νέου τίτλου στο αναγνωστικό κοινό. Ο αντίλογος επικεντρώ­νεται σαφώς στην επιπρόσθετη δυσκολία που δημιουργείται όσον αφορά τον εντοπισμό του πραγματικά καλού περιεχομένου.

Μεγάλες προσδοκίες στο «ψυγείο»

Οι τεχνολογικές εξελίξεις που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι μόνο ενδεικτικές. Κάθε νέα τεχνολογία, αλλά και οι αλυσιδωτές αντιδράσεις που αυτή προκαλεί κατά το πέρασμά της μέσα από το ηλεκτρονικό περιβάλλον, δημιουργεί ένα εργαστήριο ψηφιακής χημείας όπου οι εκπλήξεις και οι εκρήξεις είναι συνεχείς. Όλη αυτή η καταιγιστική δράση έτυχε, βέβαια, να συμβεί υπό συνθή­κες «έλλειψης βαρύτητας» σε επιχειρηματικό και οικονομικό επίπεδο. Κι ενώ όλοι οι εκδοτικοί οργανισμοί «όλο και κάτι» σχεδιάζουν, η μεγάλη στιγμή δεν μοιάζει να έχει έρθει ακόμη για κανέναν. Την εποχή αυτή που όλα (αισιόδοξα και απαισιόδοξα) μοιάζουν δυνατά, οι εκδότες ουσίας θα πρέπει να βεβαιωθούν ότι επενδύουν επαρκώς σε τεχνογνωσία προς τη σωστή κατεύθυνση. Αυτό επισημαίνει ο Φωκίων Κοπανάρης, Γενικός Διευθυντής της CommonSense και προσθέτει: «Λόγω των μεγάλων αλλαγών σε ολόκληρο το κυκλικό σχήμα του ποιος προσφέρει και ποιος λαμβάνει πληροφορία, απαιτείται πολύ μεγαλύτερη προσοχή στη στόχευση όσον αφορά τα επιχειρηματικά πλάνα. Τέλος, όσο εντυ­πωσιακές κι αν είναι οι νέες δυνατότητες της τεχνολογίας, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ουσία της υπόθεσης παραμένει πάντα το περιεχόμενο».

Τα e-books είναι γεγονός

Ο Γιώργος Ματσιώτας, Υπεύθυνος Ψηφιακών Εκδόσεων Πατάκη, αναλύει τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της αγοράς του ηλεκτρονικού βιβλίου

Κανείς δεν γνωρίζει την έκταση που θα αποκτήσει τελικά το ψηφιακό βιβλίο. Ενώ υπάρχει εδώ και χρόνια (ο Stephen King π.χ. δημοσίευσε το βιβλίο του Riding the Bullet αποκλειστικά σε ψηφιακή μορφή το 2000), τώρα διαφαίνεται να αποκτά μια ουσιαστική μορφή -τουλάχιστον σε Αμερική και Ευρώπη. Η έντυπη και η ψηφιακή μορφή του βιβλίου, με την έννοια πως το βιβλίο είναι κάτι διαφορετικό από τη γενικότητα «περιεχόμενο», δεν είναι ανταγωνιστικές μεταξύ τους. Θα έλεγα πως είναι περισσότερο συμπληρωματικές. Σίγουρα υπάρχουν διαφορετικές προκλήσεις όταν μιλάμε για ψηφιακή διάθεση του βιβλίου, π.χ. παράνομη διακίνηση υλικού, διείσδυση των ευρυζωνικών υπηρεσιών, εξοικείωση των χρηστών με την τεχνολογία -παράγοντες δηλαδή που κάνουν την εξάπλωση της χρήσης των ψη­φιακών βιβλίων δυσκολότερη. Οι ίδιοι παράγοντες όμως υπεισέρχονται σε όλους τους τομείς των υπηρεσιών μέσω ίντερνετ, οπότε το ψηφιακό βιβλίο δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να αποτελέσει εξαίρεση.

Έντυπο ή ψηφιακό βιβλίο; Η στρατηγική των Εκδόσεων Πατάκη

Οι Εκδόσεις Πατάκη έχουν ήδη αναπτύξει μια πρώτη γενιά συ­στημάτων διάθεσης ψηφιακών βιβλίων. Με την πάροδο του χρόνου όμως, παρουσιάζονται συνεχώς νέα format, διαφορετικοί τρόποι διάθεσης περιεχομένου, αλλά και ολοκλήρωση νέων προϊόντων, γεγονός που καθιστά τη συνεχή εξέλιξη αυτών των συστημάτων επιτακτική. Η ελληνική αγορά έχει εκ των πραγμάτων μικρό μέγεθος, πράγμα το οποίο λειτουργεί μάλλον αποτρεπτικά ως προς την υλοποίηση επενδύσεων σε καινοτόμες λύσεις. Η ψηφιακή διάθεση βιβλίων είναι πλέον γεγονός και πιστεύουμε πως η αγορά θα αναπτυχθεί σταδια­κά, καθιστώντας βιώσιμη οικονομικά την επένδυση σε τέτοιες πλατφόρμες και τεχνολογία.

Ως Εκδόσεις Πατάκη, είναι στόχος μας να διατηρήσουμε τη συμβιωτική σχέση του εκδότη με το βιβλιοπωλείο, έχοντας αναπτύξει συγκεκριμένες πλατφόρμες B2B, με σκοπό την παροχή της δυνατότητας διάθεσης των ψηφιακών μας τίτλων μέσω τρίτων. Επίσης, αναγνωρίζοντας πως πολλά βιβλιοπω­λεία ενδεχομένως δεν έχουν ακόμη τη δυνατότητα δημιουργίας και συντήρησης ψηφιακού καταστήματος, έχουμε υλοποιήσει εναλλακτικές μεθόδους διάθεσης ψηφιακών τίτλων μέσω βιβλιοπωλείων με τη χρήση vouchers παρό­μοιων με τις κάρτες ανανέωσης χρόνου ομιλίας της κινητής τηλεφωνίας.

Τεχνολογικές, και άλλες, επενδύσεις

Η σοβαρότερη επένδυση που απαιτείται είναι η σωστή αρχει­οθέτηση και μετασχηματισμός των ηλεκτρονικών αρχείων που αποτελούν τους τίτλου των Εκδόσεων Πατάκη, αλλά και η ψηφιοποίηση παλαιών τίτλων που έχουν παραχθεί με αναλογικές μεθόδους, ώστε να είναι δυνατόν να παράγονται τα διάφορα format των διατιθέμενων ψηφιακών βιβλίων, χωρίς αυτό να κάνει τις επενδύσεις στα υπόλοιπα συστήμα­τα (document management, e-shops, content servers) λιγότερο σημαντικές.

Για πάρα πολλά χρόνια, η σελιδοποίηση των βιβλίων γινόταν σε κλειστά συστήματα με τελικό στόχο την εκτύπωση. Αυτό έχει αφήσει ένα μεγάλο τμήμα των τίτλων σε αρχεία που είναι δύσκολο να μετασχηματιστούν και να επαναχρησιμο­ποιηθούν για την παραγωγή ψηφιακών τίτλων. Παράλληλα, το ανθρώπινο δυναμικό που εργάζεται στην παραγωγή του έντυπου βιβλίου δεν διαθέτει τα απαραίτητα εφόδια για την εκτέλεση της εργασίας του με τρόπο «συμβατό» προς τις απαιτήσεις των ψηφιακών εκδόσεων. Είναι, λοιπόν, κρίσιμο να επιμορφωθεί το ανθρώπινο δυναμικό ως προς τις νέες απαιτήσεις και δεδομένα.

Το κοινό των e-books

Ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας είναι η εξοικείωση του κοινού με την τεχνολογία που εμπλέκεται στις ψηφιακές εκδόσεις. Οι χρήστες έχουν την ανάγκη αποτελεσματικής υποστήριξης, ώστε η εμπειρία της απόκτησης και ανάγνωσης ενός ψηφιακού βιβλίου να είναι ευχάριστη. Αυτό είναι που θα έχει σαν αποτέλεσμα τη συγκρότηση εμπιστοσύνης στην ψηφιακή διάθεση του βιβλίου και θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη της αγοράς. Τέλος, στα θέματα του σχεδιασμού και συντήρησης των συστημάτων διάθεσης, δεν υπάρχει καμιά ουσιαστική διαφορά από όλα τα υπόλοιπα υπολογιστικά συστήματα που χρησιμοποιούνται σήμερα, εξυπηρετώντας ανάγκες B2C ή B2B Το κοινό αρχίζει σιγά-σιγά να δοκιμάζει το ψηφιακό βιβλίο, κάνοντας δειλά βήματα. Αυτό συμβαίνει σε κάθε νέα αγορά. Πιστεύουμε πως η ανταπόκριση του κοινού θα είναι συνεχώς αυξανόμενη, αυτό όμως δεν πρόκειται σε καμιά περίπτωση να συμβεί από τη μια μέρα στην άλλη. Αντίθετα, αποτελεί μια διαδικασία την οποία και εμείς βοηθούμε όσο μπορούμε με τη διάθεση ψηφιακών τίτλων.

Η επιτυχία κρίνεται από το περιεχόμενο

Ο Δημήτρης Ηλιόπουλος, Διευθυντής Τμήματος Νέων Μέσων & Διαχείρισης Ψηφιακού περιεχομένου της Δέσμης Εκδοτικής, επισημαίνει ότι στην ελληνική διαδικτυακή αγορά υπάρχουν περιθώρια -όχι απλά για βιώσιμες- αλλά ιδιαίτερα επικερδείς δραστηριότητες

Ποια η απάντηση της Δέσμης Εκδοτικής στο δίλημμα μεταξύ έντυπης και ψηφιακής διάθεσης περιεχομένου;

Δεν θα έλεγα ότι υπάρχει δίλημμα. Το προϊόν της Δέσμης, όπως και κάθε εκδοτικής εταιρείας, είναι το περιεχόμενο που παράγει. Ανάλογα με τους στόχους, επιλέγονται και τα μέσα διάθεσης αυτού του περιεχομένου. Σαν μια γενική τοποθέτηση, μπορώ να πω ότι τα ψηφιακά μέσα έχουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της εταιρείας και, χρόνο με το χρόνο, αποκτούν όλο και σημα­ντικότερο. Για το Αθηνόραμα επί παραδείγματι, η παρουσία στα ψηφιακά μέσα είναι στρατηγικής σημασίας. Μετά από σχεδόν 15 χρόνια παρουσίας στο ίντερνετ, αλλά και αρκετά χρόνια στην κινητή τηλεφωνία, είναι πλέον κοινή συνείδηση ότι το Αθηνόραμα δεν είναι ένα έντυπο ή μία ιστοσελίδα, αλλά ένας τίτλος που διανέμει το περιεχόμενό του μέσα από πολλά διαφορετικά κανάλια (έντυπο, web, mobile devices, σταθερή τηλεφωνία, info kiosks κ.λπ.) είτε απευθείας, είτε μέσω συνεργασιών.

Ποια η «στρατηγική της Δέσμης Εκδοτικής όσον αφορά τις ψηφιακές πλατφόρμες διάθεσης περιεχομένου; Ποια τα περιθώρια για οικονομικά βιώσιμη καινοτομία στην ελληνική αγορά;

Καταρχήν, στη δική μας αντίληψη ο όρος δεν είναι «ψηφιακές πλατφόρμες» αλλά «ψηφιακά μέσα». Το ίντερνετ, για παράδειγμα, αδικείται από το χαρακτηρισμό «ψηφιακή πλατφόρμα». Ο κόσμος είναι απόλυτα εξοικειωμέ­νος με την αναζήτηση περιεχομένου στο ίντερνετ, αντιλαμ­βάνεται πλήρως τη διαφορά «φιλοσοφίας» ανάμεσα σε μία ιστοσελίδα και ένα έντυπο και, εντέλει, ανάλογα με το τι ζητάει επιλέγει το μέσο που του ταιριάζει καλύτερα για να καλύψει τη δεδομένη ανάγκη. Το ίντερνετ, λοιπόν, στέκεται πλέον ισότιμα δίπλα -και όχι απέναντι, όπως πολλοί εκτιμούν- στα παραδοσιακά μέσα.

Παράλληλα, τα mobile devices διεκδικούν όλο και περισσό­τερο χρόνο αφοσίωσης από το χρήστη. Με όπλο τη φορητότητα, και τη δυνατότητα διασύνδεσης ανά πάσα στιγμή, έρχονται να προσφέρουν μια διαφορετική εμπειρία στην κατανάλωση περιεχομένου αποκτώντας μεγάλη δυναμική. Για το Αθηνόραμα, η παρουσία στα ψηφιακά μέσα αποτε­λεί αναπόσπαστο μέρος της συνολικής στρατηγικής του τίτλου. Δεν βλέπουμε ξεχωριστά το έντυπο και ξεχωριστά τα ψηφιακά. Στόχος του αθηνοράματος είναι να προσφέρει στον αναγνώστη ενδιαφέρον, έγκυρο και αξιόπιστο περιεχόμενο, εύκολα και γρήγορα, οποιαδήποτε στιγμή το αναζητήσει, οπουδήποτε κι αν βρίσκεται. Με βάση αυτό, επιλέγουμε τα μέσα στα οποία θα επενδύσουμε για να αποκτήσει ο τίτλος παρουσία. Σε ότι αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης σας, απαντώντας καταρχήν πολύ γενικά, θα έλεγα ότι η βιω­σιμότητα μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας εξαρτάται από το κοινό στο οποίο απευθύνεται, τις ανάγκες που καλύπτει και το κόστος (όχι μόνο χρηματικό) που έχει. Αυτό φυσικά ισχύει και για την ελληνική αγορά. Η καινοτομία μπορεί να είναι ζητούμενο, δεν είναι όμως αυτοσκοπός. Αν θέλουμε να το περιορίσουμε στην ελληνική διαδικτυακή αγορά εκτιμώ πως, ναι, υπάρχουν περιθώρια -όχι απλά για βιώσιμες- αλλά ιδιαίτερα επικερδείς δραστηριότητες. Αρκεί η προσφερόμενη υπηρεσία (ή προϊόν) να έχει πραγματικό "reason why", ισχυρή διαφοροποίηση από τον ανταγωνισμό, σαφή τοποθέτηση, αντιληπτή αξία και σωστή κοστολόγηση. Η λογική «να βγάλω το ίδιο προϊόν με τον δίπλα και να τον χτυπήσω στην τιμή» πιο πολλές πιθανότητες έχει να οδηγήσει στην αποτυχία, παρά στην επιτυχία.

Ποιοι οι κρίσιμοι παράγοντες για την επιτυχία της ψηφι­ακής στρατηγικής μιας εκδοτικής εταιρείας;

Όπως είναι προφανές, μια καλά σχεδιασμένη μηχανογραφική υποδομή είναι απαραίτητη, θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες για τις τεχνολογικές επενδύσεις και την ιδανική υποδομή, αλλά είναι πραγματικά αυτό το ζητούμενο. Η δημιουργία της τεχνολογικής υποδομής είναι μάλλον το απλούστερο task του εγχειρήματος. Στη Δέσμη Εκδοτική, Content Management System (CMS) έχει αναπτυχθεί και συντηρείται εσωτερικά γιατί ήταν στρατηγική απόφαση να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή ευελιξία σε ότι αφορά τη διαχείριση του περιεχομένου. Επίσης εσωτερικά γίνεται και όλη η ανάπτυξη των υπηρεσιών, ενώ το κομμάτι του hosting, δίνεται outsourced. Πάντως, ακόμα κι αν η επιχείρηση δεν ήθελε να επενδύσει καθόλου σε υποδομή in-house, υπάρ­χουν πλέον στην ελληνική αγορά αρκετές εξειδικευμένες εταιρείες που μπορούν να δώσουν ποιοτικές και οικονομικά προσιτές λύσεις σε κάθε τεχνολογική ανάγκη. Οπότε, ο κρίσιμος παράγοντας βρίσκεται αλλού. Για μια εκδοτική εταιρεία όπως η Δέσμη, η επιτυχία ή αποτυχία βασίζεται πρώτα και κύρια στο περιεχόμενο. Εκεί βρίσκεται το συγκριτικό πλεονέκτημα και ως εκ τούτου εκεί γίνονται και οι μεγαλύτερες επενδύσεις. Γιατί, σε τελική ανάλυση, αυτό είναι που θα προσελκύσει τον αναγνώστη/χρήστη: αυτό θα κρίνει και αυτό θα επιβραβεύσει με την αφοσίωση του.

Σε αναμονή της νέας στρατηγικής του business

Ο Δημήτρης Αρτεμίου, Διευθυντής Πληροφορικής της Ελευθεροτυπίας, αναγνωρίζει ως βασικό μέλημα του CIO την ετοιμότητα να υποστηρίξει νέα επιχειρησιακά πλάνα ψηφιακής διάθεσης περιεχομένου

Σε ποιο βαθμό μπορεί η τεχνολογία να απλοποιήσει τις διαδικασίες και να μειώ­σει τα κόστη στον κλάδο των εκδοσεων;

Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας έχει επηρεάσει σημα­ντικά όλους σχεδόν τους κλάδους και, φυσικά, οι Εκδόσεις δεν θα μπορούσαν να αποτελούν εξαίρεση. Υπάρχουν σήμερα συστήματα Πληροφορικής με πολύ εξελιγ­μένες δυνατότητες που μπορούν να βελτιστοποιήσουν όλες τις φάσεις παράγωγης μιας έκδοσης (είτε αυτή είναι σε έντυπη, είτε σε ηλεκτρονική μορφή), δηλαδή κατά την καταχώριση, την αρχειοθέτηση και διαχείριση του πρωτογενούς περιεχομέ­νου, την επεξεργασία και τη διόρθωση του, τη διαμόρφωσή του κατά την παραδοσιακή ή την ηλεκτρονική σελιδοποίηση, τη χρωματική και ψηφιακή επεξεργασία του υλικού πριν φθάσει στο πιεστήριο και, τέλος, την αποτελεσματική ταξινόμηση και αρχειοθέτηση του. Τα κόστη μπορούν να μειωθούν σε αναλογία με το βαθμό εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων τέτοιων συστημάτων και, συνήθως, προκύπτουν λόγω της απλοποίησης και αυτοματοποίησης διαδι­κασιών που παραδοσιακά θα απαιτούσαν περισσότερο χρόνο -και ίσως μεγαλύτερη κατανάλωση γραφικής ύλης. Σημαντικές οικονομίες μπορούν επίσης να προκύψουν από προηγμένα και εξειδικευμένα συστή­ματα ελέγχου της εκτυπωτικής δραστηρι­ότητας, όπως π.χ. της βελτιστοποίησης της χρήσης έγχρωμου μελανιού κατά τη φάση της παραγωγής.

Ποια τα βασικά θέματα που έχει να αντιμετωπίσει ένας σύγχρονος οργανισμός εκδόσεων όσον αφορά την ψηφιοποίηση, την αρχειοθέτηση και την αναζήτηση του υλικού σε ηλεκτρονικό;

Τα αρχεία ενός εκδοτικού οργανισμού είναι το πολυτιμότερο περιου­σιακό του στοιχείο. Όταν πρόκειται για τα αρχεία μιας ιστορικής εφημερίδας όπως η Ελευθεροτυπία, αποτελούν επιπλέον περιουσιακό στοιχείο και πολιτιστική κληρονομιά ολόκληρης της χώρας. Συνεπώς, είναι ιδιαίτερα σημαντική κατ' αρχάς η διάσωση, και έπειτα η καλύτερη δυνατή ταξινόμηση και διαχείριση αυτού του πλούτου. Η μεγαλύτερη πρόκληση σε ένα τέτοιο στόχο είναι να παντρευ­τούν αρμονικό το χθες με το σήμερα, ηλεκτρονικά αρχεία, που άρχισαν να δημιουργούνται τις τελευταίες δεκαετίες, μετά παλαιότερα έντυπα αρχεία αφού αυτά ψηφιοποιηθούν και, όλα μαζί, να χαρακτηριστούν και να ταξινομηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ώστε να είναι εύκολα προσπελάσιμα και εκμεταλλεύ­σιμα. Οι τεχνολογίες υπάρχουν, αλλά οι δυσκολίες είναι αρκετές και οφείλονται κυρίως στον τεράστιο όγκο της πληροφορίας που πρέπει να ψηφιοποιηθεί και να ταξινομηθεί και στις σημαντικές ανάγκες σε πόρους -ανθρώπινους και υλικούς- που απαιτούνται για ένα τέτοιο έργο.

Πόσο απαιτητικές είναι σε τεχνολογία οι νέες πλατφόρμες διάθεσης περιεχομένου;

Το Mobile internet είναι μία φυσική εξέλιξη του παραδοσιακού ίντερνετ δείχνουν ότι τα επόμενα χρόνια θα γνωρίσει ραγδαία εξέλιξη. Σε αυτό συμβάλουν σημαντικά οι διαρκώς ισχυρότερες ρητές συσκευές ανάγνωσης ψηφιακού περιεχόμενου και οι ασύρματες ευρυζωνικές υπηρεσίες που γίνο­νται συνεχώς ταχύτερες και προσιτότερες οικονομικά. Οι τεχνολογικές απαιτήσεις για την παροχή «φορητών» διαδικτυακών υπηρεσιών διάθεσης περιεχομένου, δεν διαφέρουν ιδιαίτερα από τις ήδη υφιστάμενες του «σταθερού» ίντερνετ. Στην ουσία, αποτελούν μία επέκταση τους, για τις οποίες οι φορητές συσκευές αποτελούν απλά ένα επιπλέον κανάλι διάθεσης. Πρόβλημα αποτελούν για την ώρα οι πολλές διαφορετικές και, κατά κανόνα, ιδιόκτητες πλατφόρμες ανάπτυξης εφαρμογών των φορητών συσκευών αλλά -όπως συμβαίνει συνήθως- είναι θέμα χρόνου να ξεκαθαρίσουν αυτές που θα επικρατήσουν και να παγιοποιηθούν εργαλεία ανάπτυξης που να παράγουν λογισμικό ικανό να λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο σε όλες αυτές τις πλατφόρμες. Πάντως, για την ώρα, δεν είμαστε κοντά σε κάτι τέτοιο.

Ποια η θέση και η τοποθέτηση του CIO όσον αφορά το δίλημμα: φυσική ή ψηφιακή έκδοση;

Φυσικά για τον CIO δεν υπάρ­χει τέτοιου είδους δίλημμα, η απόφαση είναι καθαρά επιχειρηματική και στρα­τηγική. Γνώμη μου είναι ότι οι φυσικές εκδόσεις θα υπάρχουν για πολλά χρόνια ακόμη και θα συνυπάρχουν συμπληρω­ματικά με τις αντίστοιχες ψηφιακές, οι οποίες βέβαια θα εξελίσσονται συνεχώς. Το στοίχημα για τον CIO θα είναι να δημι­ουργήσει και να συντηρεί μια υποδομή που θα καλύπτει ταυτόχρονα και τους δύο τύπους εκδόσεων, θεωρώντας τις απλά σαν δύο διαφορετικά κανάλια διάθεσης του ιδίου περιεχόμενου. Αν φυσικά ωριμάσουν και τα επιχειρηματικά μοντέλα εκμετάλλευσης του ψηφιακού περιεχόμενου, κάτι που για την ώρα δε συμβαίνει, πιστεύω ότι θα διευκολυνθεί και ο ρόλος των ανθρώπων της τεχνολογίας που καλούνται να τα υποστηρίξουν.

Το ψηφιακό βιβλιοπωλείν

Η Γιάννα Μπάλλα, Marketing Manager της Myebooks ΑΕ, αναλύει τις δυσκολίες της ηλεκτρονικής πώλησης ψηφιακών βιβλίων στην Ελλάδα αλλά διακρίνει και σημεία αισιοδοξίας

Ποια η στρατηγική του ψηφιακού βιβλιοπωλείου Myebooks; Πόσο βοηθούν οι συνθήκες που επικρατούν στην ελληνική αγορά;

Το ψηφιακό βιβλιοπωλείο myebooks.gr άνοιξε τις πύλες του στην Ελλάδα την άνοιξη του 2010 με αποκλειστικό στόχο τη διανομή ψηφιακών βιβλίων γνωστών εκδοτικών οίκων στην ελληνική αγορά. Τα περισσότερο βιβλία που διαθέτει το myebooks είναι γραμμένα ή μεταφρα­σμένα στα ελληνικά. Ο συνολικός τους αριθμός προσεγγίζει τους 500 τίτλους ενώ καθημερινά προστίθενται καινούργιοι. Το ψηφιακό βιβλιοπωλείο συνεργάζεται σήμερα με 16 γνω­στούς εκδοτικούς οίκους.

Η καινοτόμος αυτή επιχειρηματική πρωτοβουλία είναι ένα αρκετά δύσκολο και σύνθετο εγχείρημα, γιατί η ελληνική αγορά του βιβλίου είναι, σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπα­ϊκές, σημαντικά μικρότερη και απαιτεί σοβαρή και συνεχή επένδυση σε τεχνολογικές υποδομές. Ταυτόχρονα, προϋπο­θέτει εκτεταμένη διάδοση των συσκευών ψηφιακής ανάγνω­σης (e-readers) ή παραπλήσιων τεχνολογιών υπολογιστών (tablet pc) στην αγορά, τα οποία έχουν ακόμα σημαντικό κόστος για τον μέσο καταναλωτή. Οι παράγοντες αυτοί δημιουργούν αρκετές δυσκολίες όσον αφορά την οικονομική βιωσιμότητα των πρώτων ψηφιακών βιβλιοπωλείων στη χώρα μας. Από την άλλη πλευρά, ο Φ.Π.Α. των ψηφιακών βιβλίων ανέρχεται σε 23%, ενώ των έντυπων παραδοσιακών βιβλίων σε 4%, γεγονός που περιορίζει σε μεγάλο βαθμό το οικονομικό όφελος για τον τελικό καταναλωτή που αγοράζει ένα ψηφιακό βιβλίο και το οποίο, λόγω της φύσης του, δεν επιβαρύνεται με το κόστος εκτύπωσης και διανομής. Απαραί­τητη λοιπόν προϋπόθεση για την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου των ψηφιακών βιβλίων είναι η μετάταξη τους στην ίδια κατηγορία Φ.Π.Α. με αυτή των χάρτινων.

Ποια η μέχρι στιγμής ανταπόκριση του κοινού;

Η μέχρι σήμερα ανταπόκριση του κοινού είναι αρκετά ενθαρρυντική αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι «μοναδι­κοί» επισκέπτες του myebooks.gr από τον μήνα Μάιο μέχρι και τον μήνα Ιούλιο ανέρχονται σε περίπου 20.000 άτομα και ο συνολικός αριθμό των hits υπερβαίνει τα 4.000.000. Οι συνολικές πωλήσεις του βιβλιοπωλείου αυξάνονται κα­θημερινά ενώ και η γκάμα των διαθέσιμων βιβλίων συνεχώς διευρύνεται.

Τι τεχνολογικές επενδύσεις και τι διαδικασίες προϋποθέτει η λειτουργία ενός ψηφιακού βιβλιοπωλείου;

Η ψηφιοποίηση των βιβλίων είναι μια απαιτητική διαδικασία, κυρίως επειδή πολλά βιβλία δεν βρίσκονται σήμε­ρα σε ψηφιακή μορφή, αλλά και επειδή η ψηφιοποίηση πρέπει να γίνεται σε διάφορα format (pdf, epub κ.λπ.), λαμβάνοντας φυσικά υπόψη όλες τις παραμέτρους που θα διασφαλίζουν τα ψηφιακά βιβλία από την πειρατεία και την παράνομη αντι­γραφή (DRM). Επίσης, το ελληνικό character set δημιουργεί ένα επιπλέον πρόβλημα σε πολλές περιπτώσεις, αφού μέχρι σήμερα τα περισσότερα βιβλία που κυκλοφορούν παγκοσμί­ως είναι στα αγγλικά. Όλα τα παραπάνω, αλλά και η συνεχής αλλαγή της τεχνολογίας, καθιστούν αναγκαία τη διαρκή επένδυση σε πόρους Πληροφορικής για όλα τα ψηφιακά βιβλιοπωλεία. Από την άλλη πλευρά, τα ψηφιακά βιβλιοπω­λεία πρέπει να διαθέτουν σύγχρονο υπολογιστικό εξοπλισμό καθόσον αποτελούν μια τυπική περίπτωση ηλεκτρονικού εμπορίου. Ταυτόχρονα όμως, θα πρέπει να έχουν θεσπίσει και να ακολουθούν αυστηρές διαδικασίες σε όλα στα στάδια ψηφι­οποίησης των βιβλίων, ώστε να ελαχιστοποιούν πλήρως κάθε κίνδυνο διαρροής ή πειρατείας των ψηφιακών αντιγράφων που διανέμουν ηλεκτρονικά. Σε διεθνές επίπεδο, οι μεγάλες πλατ­φόρμες διάθεσης ψηφιακού περιεχομένου, όπως το Amazon, το ψηφιακό βιβλιοπωλείο του Barnes & Noble, της Apple κ.λπ., προϋποθέτουν την αγορά μιας συγκεκριμένης και μόνο μάρκας ψηφιακού αναγνώστη, την οποία και διανέμουν οι ίδιοι. Ταυτόχρονα, ακολουθούν δικά τους αποκλειστικά πρότυπα για το «κλείδωμα» των ψηφιακών βιβλίων.

Η παρακολούθηση και η διαχείριση όλων αυτών των δια­φορετικών τεχνολογικών προτύπων συνιστούν ένα ακόμα εμπόδιο για τα ψηφιακά βιβλιοπωλεία. Συνοψίζοντας, πρέπει να αναφέρουμε ότι το ψηφιακό βιβλίο αποτελεί σήμερα μια πραγματικότητα και η εκτεταμένη διάδοσή του, ιδιαίτερα στις Η.Π.Α., είναι μια αναμφισβήτητη απόδειξη της ευρείας αποδο­χής που θα έχει και στην χώρα μας. Όσο οι συσκευές ψηφιακής ανάγνωσης βελτιώνονται τεχνολογικά, και ταυτόχρονα γίνονται φθηνότερες, τόσο θα αυξάνονται γεωμετρικά οι πωλήσεις των ψηφιακών βιβλίων. Σε κάθε περίπτωση, το ψηφιακό βιβλίο δεν δρα ανταγωνιστικά του παραδοσιακού χάρτινου βιβλίου, αλλά εντελώς συμπληρωματικό, και συμβάλει στη γενικότερη διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού όλων των ηλικιών και κατηγοριών.

Ένα νέο πεδίο πειραματισμού

Ο Αλέξης Σταμάτης, Συγγραφέας και Δημοσιογράφος, θίγει το θέμα των ηλεκτρονικών βιβλίων από την προοπτική του συγγραφέα

Αποτελούν τα e-books μία νέα ευκαιρία για τους συγγραφείς, ή «υποβαθμίζουν» το έργο τους;

Είναι ακόμη νωρίς για να μιλήσουμε στην Ελλάδα για τον συγγραφέα και τα e-books. Περιμένουμε να γίνει κάποια νομοθε­τική πλατφόρμα, ή κάποια συλλογική σύμβαση, για να καταλάβουμε κι εμείς πόσο θα μας επηρεάσει η εξέλιξη αυτή που είναι βέβαιο ότι θα πάρει σύντομα πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις.

Η ουσία είναι ότι το έργο του συγγρα­φέα καλό είναι να μεταφέρεται με οποιοδήποτε μέσον, αλλά ταυτόχρονα και ο ίδιος να νιώθει την πνευματική του περιουσία προστατευμένη και, ειδικά στις μέρες μας, τα συγγραφικά του δικαιώματα άθικτα. Εάν κάποιος είναι εξοικειωμένος με το να διαβάζει ένα βιβλίο ηλεκτρονικά, προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα, όσο κι αν το «παραδοσιακό» βιβλίο μου είναι πιο οικείο. Ακόμα και αν η σχέση μου με την τεχνολογία είναι πάρα πολύ καλή, η ανάγνωση ενός κείμενου άνω των 6-7 σελίδων ηλεκτρονικά μου είναι κουραστική. Φυσικά, οι νεότερες εκδόσεις των εργαλείων ανάγνωσης δημιουργούν ένα πολύ φιλικότερο περιβάλλον. Αυτό που κατά τη γνώμη μου έχει μεγαλύτερη σημασία, είναι το πεδίο που ανοίγει η εξέλιξη αυτή για νέους πειραματισμούς στην αφήγηση. Το ηλεκτρονικό βιβλίο μπορεί να βρει «ένα γήπεδο να παίξει» δημιουργικά και καινοτόμα, όταν οι αφηγήσεις που θα προκύψουν θα σχετίζονται και με την ίδια την τεχνολογία που τις φιλοξενεί. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει νέες φόρμες και τρόπους έκφρασης.

Πώς αξιολογείτε τις διευρυμένες δυνατότητες για ψηφιακό self publishing μέσα από πλατφόρμες όπως το Smashword. Πρόκειται για μια «δημοκρατία» της ελεύθερης έκφρασής ή για μια συνθήκη που θα δυσκολέψει τη διαδικασία εντοπισμού των πραγματικά καλών έργων;

Στη σύγχρονη εποχή της επικοινωνίας, δεν μπορεί να υπάρχουν φίλτρα η μηχανισμοί αξιολόγησης για το τι θα βγει προς τα έξω και τι όχι. Αυτή είναι και η δημοκρατία του ίντερνετ. Ο καθένας πρέπει να έχει το δικαίωμα να εκφράζεται. Ο πληθωρισμός είναι αναπόφευκτος, αλλά ένα καλό έργο θα βρει πάντα τον τρόπο να ξεχωρίσει.

Το βιβλίο αποκτά κοινωνικότερο χαρακτήρα

Ο Αργύρης Καστανιώτης, Εκδότης, μιλά για τη σταδιακή ωρίμανση της αγοράς των e-books

Ποια η αποτίμηση της πρώτης προσπάθειας των Εκδόσεων Καστανιώ­τη στον χώρο του ηλεκτρονικού βιβλίου; Ποια τα σχέδια σας για το μέλλον;

Βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο της υλοποίησης της πλατφόρμας για την εμπορική διάθεση των ψηφιακών μας βιβλίων, ενώ σύντομα θα ξεκινήσει και η εμπορική διάθεση των βιβλίων μας σε ψηφιακή μορφή: αρχικά θα είναι διαθέσιμα από την ιστοσελίδα μας και θα προσφέ­ρονται στο πρότυπο ePub, το οποίο αναπτύχθηκε από το διεθνές φόρουμ ψηφιακών εκδόσεων. Στόχος μας είναι τα βιβλία μας να είναι διαθέσιμα και από όλα τα ελληνικά ψηφιακά βιβλιοπωλεία.

Πώς αντιλαμβάνεστε την αγορά των ψηφιακών αναγνωστών στην Ελλάδα; Ποια τα χαρακτηριστικά της; Υπάρχουν περιθώρια για προσφορά καινοτόμων προϊόντων;

Η αγορά των ψηφια­κών αναγνωστών στην Ελλάδα είναι ακόμη σε νηπιακό στάδιο. Βέβαια τους τελευταίους μήνες, με την έλευση νέων τεχνολογιών στην Ελλά­δα, το ενδιαφέρον για ψηφιακά βιβλία έχει αυξηθεί.

Το ψηφιακό μέσο προσφέρει τη δυνα­τότητα στο βιβλίο να αποχτήσει έναν άλλο χαρακτήρα, πιο κοινωνικό, καθώς το κάθε βιβλίο γίνεται πλέον ένα παγκόσμιο πεδίο ανταλλαγής ιδεών και συζήτησης.

Ποια η άποψή σας για τις δυνατότητες αυτο-έκδοσης που ανοίγονται μέσα από ηλεκτρονικές πλατφόρμες όπως, για παράδειγμα, το Smashwords.com;

Η δυνατότητα αυτο-έκδοσης προκύπτει από τότε που υπάρχει ο παγκόσμιος ιστός δεδομένου ότι από την αρχή ο καθένας μπορούσε να δημιουρ­γήσει ένα ιστολόγιο και να ανεβάσει όποιο κείμενο ήθελε. Οι νέες υπηρεσίες που αναφέρετε παρέχουν την ίδια δυνα­τότητα αλλά με εκδοτικούς όρους. Ωστόσο, ο κύριος ρόλος του εκδότη δεν είναι να τυπώσει και να διανείμει ένα βιβλίο όσο να το επιλέξει και να το προτείνει στο αναγνωστικό κοινό. Άλλωστε από αυτό κρίνεται ο κάθε εκδότης, από τη λίστα δηλαδή των βιβλίων που προτείνει.

Της Ισαβέλλας Ζαμπετάκη / Περιοδικό Netweek,  τεύχος 251