Η αξιοπιστία των πληροφοριών που λαμβάνουμε από το ίντερνετ

Συνταξη / Επιμελεια: Θεόδωρος Χατζηκώστας | 08 Σεπτεμβριου 2011
Posted in λογισμικό - Διαδίκτυο

Μία από τις αγαπημένες μου συνήθειες είναι να κράζω εκείνους που στέλνουν "πραγματικά" περιστατικά στο email μου, μόνο και μόνο για να τους απαντήσω (συνήθως με την βοήθεια του snopes.com) πως η εξωφρενική περίπτωση της κυρίας που μήνυσε το σουπερ μάρκετ επειδή το... παιδί της έπεσε πάνω της και την τραυμάτισε, στην πραγματικότητα είναι άλλη μια ψεύτικη ιστορία που ταξιδεύει σαν αρρώστια για χρόνια. Και το ποιο γελοίο είναι πως ένα τέτοιο email αν φτάσει στα χέρια ενός "δημοφιλούς" χρήστη και αυτός το αναδημοσιεύσει, τότε ξαφνικά έχουμε μία... έξαρση της επιδημίας και φτου κι απ' την αρχή.

Ακόμη και μη φτιαχτές ιστορίες ανακυκλώνονται χωρίς λόγο. Π.χ. έχω λάβει emails για άτομα που χρειάζονταν αίμα, άτομα που είχαν τρακάρει πριν... χρόνια. Ο μέσος χρήστης αποδέχεται συχνά μια ιστορία που θα λάβει, ειδικά αν θεωρεί τον αποστολέα αξιόπιστο. Αν ο διευθυντής μου, μου στείλει ένα email για ένα παιδί που έχει ανάγκη αίμα, θα υποθέσω πως η πληροφορία είναι αξιόπιστη λόγω την εκτίμησης που του τρέφω. Και εκεί ξεκινάει το μεγάλο πρόβλημα...

Πριν ένα-δύο χρόνια, ο πρόεδρος μεγάλης ασφαλιστικής εταιρείας, είχε γράψει το προσωπικό του blog, για μία περίπτωση ανατίναξης μπαταριών κινητού τηλεφώνου, παραθέτοντας μάλιστα μία ελαφρώς φρικιαστική φωτογραφία. Λόγω της γνωριμίας μου με αυτόν, του έγραψα (ανώνυμα είναι η αλήθεια), πως αυτό που είχε αναδημοσιεύσει ήταν ένας αστικός μύθος, παραθέτοντάς του και τα σχετικά links. Ως σωστός επαγγελματίας με την σειρά του, έγραψε διευκρινιστική δήλωση. Δεν πιστεύω πως κάποιος μη-σπαστικός σαν και εμένα θα έψαχνε την είδηση τόσο διεξοδικά. Απλά θα την αποδεχόταν, έχοντας ως εγγύηση για την αξιοπιστία της, το όνομα του γράφοντα.

Είναι δεδομένο πως η διάδοση ψευδών ειδήσεων δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του ίντερνετ. Αν πχ. πάμε δύο χρόνια πίσω, κάποιοι ίσως θυμούνται την επίσκεψη Ερντογάν στην Ελλάδα, μια επίσκεψη που ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Σύμφωνα όμως με τα άρθρα της επόμενης μέρας μερικών από τις πλέον αξιόπιστες Κυριακάτικες εφημερίδες (Βήμα, Έθνος, Ελευθεροτυπία), η συνάντηση έγινε κανονικά, και μάλιστα μία εκ των τριών είχε και αναλυτικό ρεπορτάζ για αυτό! Φυσικά το παραπάνω παράδειγμα δεν εξισώνει τον "επίσημο τύπο" με όλες τις ημιεπίσημες ή ερασιτεχνικές ειδησεογραφικές ιστοσελίδες ή κοινωνικά δίκτυα.

Facebook και... επαναστάσεις

Πριν λίγο καιρό, μια καλή μου φίλη επέμενε να παρακολουθήσω μια τηλεοπτική εκπομπή, που ασχολείται με τα της πληροφορικής. Έπεσα σε καλό κομμάτι. Ήτω λοιπόν η μικρή ξανθιά συνπαρουσιάστρια που θυμίζει κάτι από Manga και Anime χαρακτήρα, να λέει πως το ωραίο με το κίνημα των Αγανακτισμένων, είναι πως υπάρχει χάρις το Facebook. Σωστόν. Δεν είναι δυνατόν να αγανακτείς αν δεν υπάρχει Facebook, mail ή ίντερνετ. Χάρις την "κοινωνική δικτύωση" μπορούμε να αγανακτούμε και να οργανώνουμε επαναστάσεις, ενώ παλιά, καμία επανάσταση δεν πέτυχε γιατί απλά δεν υπήρχε ίντερνετ ή κοινωνικά δίκτυα!

Έχουμε αλήθεια σκεφτεί ποτέ πως το ίντερνετ έχει γίνει όπλο αντίστοιχο με αυτό της τηλεοπτικής προπαγάνδας; Για παράδειγμα, πριν λίγους μήνες, βρεθήκαμε μπροστά σε ένα "κύμα" επαναστάσεων στην Μέση Ανατολή. Καθεστώτα που δεν ήταν ακριβώς "δημοφιλή" στην δύση βρέθηκαν να πολιορκούνται από τον λαό τους, χάρις (ναι ναι) στο ίντερνετ και την κοινωνική δικτύωση. Δεν θα συγκρίνω τις εκεί επαναστάσεις με τα δικά μας κινήματα και προβλήματα, αλλά αλήθεια, ποιος μπορεί να εγγυηθεί πως πίσω από ένα ιντερνετ-ικό κίνημα οι οργανωτές του (γιατί δεν μπορεί - κάποιος το οργανώνει), έχουν αγαθές προθέσεις;

Φυσικά η δύναμη του ίντερνετ ως χώρος συνεννόησης και συντονισμού είναι απεριόριστη, και απόδειξη αυτού είναι το ότι τόσο ολοκληρωτικά καθεστώτα όπως αυτό του Μουμπάρακ έκλεισαν την πρόσβαση στο ίντερνετ κατά την διάρκεια της εξέγερσης, όσο και δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις όπως αυτή του πρωθυπουργού Κάμερον στην Μεγάλη Βρετανία, που ενοχλήθηκε τόσο πολύ από τον τρόπο που αποστέλλονταν μαζικά μηνύματα "επανάστασης" κατά την διάρκεια των ταραχών πριν 1-1,5 μήνα, που υπήρξε σοβαρή συζήτηση για κλείσιμο της πρόσβασης σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook ή το Twitter σε περιπτώσεις μελλοντικών ταραχών!

Εξώφθαλμες περιπτώσεις διάδοσης ψεύτικων ειδήσεων

Ένα τρομερά αστείο και συνάμα λυπητερό δείγμα του πόσο εύκολα μια ψεύτικη είδηση γίνεται πρωτοσέλιδο, δεν είναι άλλο από την ιστορία της... Λεσβίας ακτιβίστριας από την Συρία. Η εν λόγω ακτιβίστρια εν μέσω της αναταραχής στην χώρα, απήχθη από ένοπλους, και οι συγγενείς της ανησυχούσαν για την ζωή της. Η είδηση με λεπτομέρειες αναπαράχθηκε από ΑΠΕ / Reuters και φυσικά από τα δικά μας ΜΜΕ.

Ως αποτέλεσμα, είχαμε... 15.000 εγγεγραμμένους στο Facebook group της κοπελιάς, ίσως και κανένα τραγούδι (στο μοτίβο του "Wag The Dog") μόνο και μόνο μερικές ημέρες μετά να αποκαλυφθεί πως η όλη ιστορία δεν ήταν τίποτα άλλο από μια φάρσα ενός Αμερικανού φοιτητή στην Σκωτία ("A Gay Girl in Damascus")!

Για όσους δε δεν θέλουν να πάνε μακριά, ας θυμηθούν την πρόσφατη απίστευτη ιστορία των... κουραμπιέδων που είχαν κοκαΐνη. Θαυμάσια πιασάδικη είδηση, που αναδημοσιεύτηκε από χίλια-μύρια Ελληνικά blogs που ως γνωστόν σκοτώνονται για το ποιος θα παρουσιάσει την ποιο εξωφρενική ιστορία. Από το iNews ως το.. έγκυρο portal του Star, η είδηση πέρασε ακόμη και στην πρωινή ζώνη της... ΝΕΤ! Φυσικά η ιστορία ήταν μια φάρσα που υπήρχε αναρτημένη για μια εβδομάδα και βάλε στην ιστοσελίδα του εμπνευστή της, πριν κάποιος έγκριτος την αναδημοσιεύσει ως αυθεντική!

Να κάνω like; Γιατί;

Δεν υπάρχει καμία τρομερή αλήθεια ή ένα φοβερό νέο σε όλα τα παραπάνω. Λάθη και ψέματα αναμεταδίδονταν στο παρελθόν και θα αναμεταδίδονται και στο μέλλον, από επίσημα ή ανεπίσημα χείλη. Παλιά ήταν στόμα με στόμα, εφημερίδες και τηλεόραση, σήμερα είναι στο ίντερνετ. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει πως θα πρέπει να δεχόμαστε παθητικά την κάθε προσπάθεια εξαπάτησης μας. Ως πολίτες του διαδικτύου, έχουμε την υποχρέωση να μην μένουμε στο περιτύλιγμα, να μην δεχόμαστε ανεξερεύνητα την κάθε είδηση που μας σερβίρεται από επίσημα ή ανεπίσημα χείλη.

Την επόμενη φορά που θα σας ζητηθεί λοιπόν να κάνετε like σε οτιδήποτε, κάντε τον κόπο να αναρωτηθείτε περί τίνος πρόκειται. Ας μην λαμβάνουμε τίποτα ως δεδομένο, γιατί ο ψηφιακός κόσμος δεν διαφέρει ποσώς από τον πραγματικό όσον αφορά την παραπληροφόρηση και το ψέμα!