Ποιοι είναι οι επόμενοι δεινόσαυροι της πληροφορικής; (προς εξαφάνιση)

Συνταξη / Επιμελεια: Θεόδωρος Χατζηκώστας | 15 Νοεμβριου 2014
Posted in υλικό - Γενικά Τεχνικά Θέματα

Μπορεί κάποιος να θεωρήσει υπερβολικό το άρθρο, στην πράξη όμως υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως η μακροζωία των μεγαλύτερων «παικτών» της πληροφορικής βρίσκεται σε κίνδυνο. Το γιατί μπορείτε να το διαβάσετε παρακάτω...

IBM: Από την βασιλεία των PCs έως την αυτοεξορία

Η IBM πιστώνεται την κατασκευή του πρώτου PC. Και για όσους δεν ασχολούνται με την ιστορία των υπολογιστών, η γρήγορη έκδοση αυτής έχει κάπως έτσι: Από την δεκαετία του ’70 και μετά υπήρχε μια μεγάλη άνθιση στη χρήση προσωπικών υπολογιστών. Εκείνη την εποχή ο κάθε κατασκευαστής πουλούσε το δικό του (με συμβατό με τον ανταγωνισμό) υπολογιστή. Η ΙΒΜ κατασκεύασε το πρώτο PC, ζητώντας από την Microsoft να γράψει το λειτουργικό σύστημα του  (το αγαπητό μας MS-DOS), όπερ και εγένετο. Το PC πρότυπο άρχισε να γίνεται δημοφιλές, όμως άρχισαν να κυκλοφορούν και PC-κλώνοι (PC compatibles) που έτρεχαν επίσης MS-DOS με τις ευλογίες της Microsoft. Εν τέλει η αγορά άνοιξε σε τεράστιο βαθμό, η IBM μην μπορώντας να κάνει τίποτα για τους PC κλώνους προσπάθησε ανεπιτυχώς να φτιάξει ένα νέο standard (το PS/2 με δικό της λειτουργικό OS/2) και στο τέλος το PC πρότυπο ξέφυγε... κάπως από τον έλεγχο όλων και είναι αυτό που έχουμε σήμερα!

Η IBM έχει κάθε λόγο να νιώθει πως έχασε μια τεράστια ευκαιρία να ελέγχει hardware και software όπως κάνει σήμερα η Apple. Συνέχισε όμως να βρίσκεται στην αγορά, πουλώντας υπολογιστές και περιφερειακά. Μη μπορώντας όμως να ανταγωνιστεί ή να ελέγξει σωστά τα subdivisions της, πούλησε σε σειρά την Lexmark (το 1991), το τμήμα προσωπικών υπολογιστών (PCs, laptops) στην Lenovo (το 2005), το τμήμα των x86 servers στην.. Lenovo (το 2014) και τέλος πριν λίγες ημέρες πούλησε ή για την ακρίβεια... πλήρωσε 1,5 δισ. δολάρια στην Global Foundries [2] για να ξεφορτωθεί το τμήμα επεξεργαστών της!

Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν φυσικά πως η IBM (αυτός ο κολοσσός της πληροφορικής) σταματάει να παίζει το παιχνίδι. Ανάμεσα σε όλες αυτές τις πωλήσεις υπάρχουν άλλες τόσες εξαγορές τεράστιων εταιρειών όπως η SPSS, κάτι που είναι φυσιολογικό. Η IBM δεν θέλει να «βγει» εκτός παιχνιδιού. Συνεχίζει να κατασκευάζει supercomputers και συνεχίζει να έχει ένα από τα μεγαλύτερα R&D τμήματα στον κόσμο. Απλά οι της IBM μετά από 20 χρόνια μάχης με φθηνούς ανταγωνιστές συνειδητοποίησαν πως δεν άξιζε τον κόπο να προσπαθούν άλλο! Γιατί να προσπαθήσεις να πουλήσεις ένα Laptop με Χ κέρδος όταν τα loyaltee fees που λαμβάνεις από πατέντες σου είναι X επί 2; (η IBM είναι ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης πατεντών παγκοσμίως). Γιατί να στήσεις ένα τεράστιο δίκτυο για  logistic support των προϊόντων σου για ένα ισχνό κέρδος; Και γιατί εν τέλει να κατασκευάζεις επεξεργαστές με χασούρα όταν εταιρείες όπως η ARM απλά εφευρίσκουν και πουλούν τα δικαιώματα σε τρίτους;

Η IBM λοιπόν επενδύει σε καινούργιες (ή πιο κερδοφόρες) αγορές όπως οι εταιρικές βάσεις δεδομένων, οι supercomputers και το Cloud. Αν και εκεί υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό κερδοφορίας (ελλείψει «φθηνών» ανταγωνιστών) εμείς θεωρούμε λάθος αυτή την ηττοπάθεια. Η αγορά προσωπικών υπολογιστών χρειάζεται νέες ιδέες και ισχυρούς παίκτες και η IBM ουσιαστικά φρενάρει την εξέλιξη με αυτή της την πολιτική απόσυρσης από τα... εγκόσμια της λιανικής αγοράς, την ίδια ώρα που παρά τον βομβαρδισμό διαφημίσεων, το cloud computing δεν δείχνει να είναι κάτι άμεσα αποδεκτό.

Η περίεργη περίπτωση της Microsoft

Σκεφτείτε να κατέχετε το 92% της αγοράς λειτουργικών συστημάτων (Windows), να έχετε ένα αντίστοιχο τεράστιο ποσοστό της αγοράς σουιτών γραφείου (Office) να είστε μεγάλος παίκτης σε βιντεοπαιχνίδια (Xbox), και παρόλα αυτά, τα κέρδη σας να φθίνουν! Η Microsoft ήταν εκεί όταν έγινε το μεγάλο «μπαμ» της πληροφορικής και καρπώθηκε των κερδών από αυτή όσο κανένας άλλος παίκτης. Από τη στιγμή που το software είναι ουσιαστικά αέρας κοπανιστός, δεν υπήρχαν πιθανότητες χασούρας από στοκ, και από τη στιγμή που δεν υπάρχει ανταγωνισμός δεν υπάρχει περίπτωση... αποτυχίας!

Και όμως, όπως γράφαμε εδώ, η κεφαλαιοποίηση της Microsoft από τον Δεκέμβριο του 2000 έως το καλοκαίρι του 2012 έπεσε περισσότερο από... 50%! Τα συμπεράσματα που είχαμε γράψει τότε ισχύουν και σήμερα: Η αγορά software αυτή τη στιγμή είναι φρακαρισμένη. Δεν είναι τόσο η γενική κρίση των δυτικών οικονομιών όσο το γεγονός πως το software για να έχει λόγο ύπαρξης, πρέπει να υποστηρίζει κάποιες καινοτομίες του hardware. Αυτή τη στιγμή ξαναζούμε εποχές του τύπου «Δεν θέλω Vista, προτιμώ τα XP». O πίνακας που δημοσιεύσαμε στο preview των Windows 10 τα λέει όλα:

Όταν η αγορά σου λέει ούτε λίγο-ούτε πολύ πως το 75% των πελατών σου προτιμάει τα προηγούμενα προϊόντα σου και πως σχεδόν το 24% αυτών προτιμάει ένα λειτουργικό που κυκλοφόρησε πριν... 13 χρόνια, ε τότε κάτι πάει πολύ στραβά!

Η Microsoft δεν φταίει αν οι νέες τεχνολογίες πλέον έρχονται με το σταγονόμετρο (πλην της έλευσης των SSDs, και του USB3.0 ψάξτε να βρείτε τι άλλη συναρπαστική καινοτομία είδαμε τα τελευταία 8 χρόνια). Από την άλλη φταίει για το γεγονός πως ταλαιπώρησε απίστευτα τους πελάτες της με τα Windows 8/8.1 και το περίφημο... metro interface. Επίσης η εμμονή της να... αρμέγει τους πελάτες της προσφέροντας  προϊόντα που απλά δεν μπορούν να εξελιχθούν άλλο είναι παροιμιώδης. Αυτό το κείμενο γράφεται σε Word 2003 το οποίο εκτός από το αδύναμο encryption δεν μου προσφέρει τίποτα λιγότερο σε σχέση με το Office 2007 ή 2010. Έχοντας να ανταγωνιστεί μια σειρά από πολύ βολικές και κυρίως δωρεάν λύσεις (OpenOffice, LibreOffice) η Microsoft αντί να ρίξει τις τιμές, προσπαθεί να μας πείσει να... ενοικιάζουμε την σουίτα της με το Office365 κάτι που προσωπικά θεωρώ ένα από τα καλύτερα ανέκδοτα της πληροφορικής αντίστοιχο του «πουλάω πάγο σε Εσκιμώους»!

Αναπόφευκτα, όπως η IBM προσπαθεί να αντιγράψει το μοντέλο της ARM, έτσι και η Microsoft προσπαθεί να αντιγράψει το μοντέλο της Apple: Το software από μόνο του δεν είναι αρκετό γιατί ο καθένας μπορεί να γράψει κάτι αντίστοιχο. Αν όμως συνδυάσεις software με hardware και υπηρεσίες, τότε έχεις κάτι που λίγοι μπορούν να ανταγωνιστούν.

Φυσικά αυτή η διαφοροποίηση στο business model περιέχει και παγίδες. Αν η Microsoft προχωρήσει στο «κλείσιμο» της αρχιτεκτονικής της, τότε ίσως δει το τραίνο των PCs να την προσπερνάει όπως προσπέρασε και την IBM. Το Linux αυτή τη στιγμή δεν είναι δημοφιλές λόγω πολυπλοκότητας και έλλειψης προγραμμάτων. Από την άλλη, με τους περισσότερους servers στο διαδίκτυο να χρησιμοποιούν Linux, γενιές ITs έχουν ήδη εκπαιδευτεί, ενώ gaming εταιρείες δεν διστάζουν να επενδύσουν σε αυτό (π.χ. SteamOS).

Τέλος, ας μην ξεχνάμε πως για όλα τα στραβά δεν φταίει μόνο η αγορά και η αλλαγή τάσης των καταναλωτών αλλά και η ίδια η Microsoft, αυτή που πουλούσε σε μεγάλες εταιρείες τις μαζικά τις άδειες της σε αστείες τιμές την ίδια ώρα που ένας μικρός συναρμολογητής έπρεπε να τις αγοράσει για €75+ΦΠΑ όσο ακριβώς και ένας καταναλωτής από τα ράφια των καταστημάτων (και μιλάμε για άδειες που και καλά έμπαιναν μόνο σε νέους υπολογιστές).

What about Intel and Apple;

Αναφερθήκαμε στις δύο εταιρείες που δείχνουν να προσπαθούν να αλλάξουν ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της πληροφορικής. Στην πράξη, υπάρχουν άλλες δύο εταιρείες – αντίβαρα που τα καταφέρνουν αρκετά καλά με το τρέχων business model τους, η Intel και η Apple.

Όσον αφορά την πρώτη, η αλήθεια είναι πως η Intel (όπως και η Microsoft) δεν νιώθει καμία ιδιαίτερη πίεση από τον άμεσο ανταγωνισμό (AMD) με αποτέλεσμα το R&D της να έχει όλη την άνεση να δουλεύει και να προωθεί τεχνολογίες κατά το δοκούν την ίδια ώρα που η τιμολογιακή πολιτική παραμένει η ίδια. Η Intel αποτελεί  ένα συγκαλυμμένο μονοπώλιο και βλέπει αφ' υψηλού τον ανταγωνισμό έστω και αν προς το παρόν αποτυγχάνει σε όλους τους άλλους τομείς (κάρτες γραφικών, επεξεργαστές χαμηλής κατανάλωσης) πλην της x86/x64 αρχιτεκτονικής. Θεωρούμε πως αν συνεχιστεί αυτή η οκνηρία, τότε υπάρχει μια σοβαρότατη πιθανότητα στο μέλλον η Intel να αντιμετωπίσει σοβαρότητα προβλήματα λόγω απαρχαιωμένης αντίληψης παρά του ότι κατέχει την πιο υπερσύγχρονη τεχνολογία λιθογραφίας.

Τέλος όσον αφορά την Apple: Η Apple ποτέ των ποτών δεν πρόκειται να ξεπεράσει ένα κρίσιμο σημείο αγοράς, γιατί πολύ απλά δεν θέλει. Όταν ένα low-level PC κοστίζει €280 με πολύ καλά χαρακτηριστικά, πως μπορεί η Apple να το συναγωνιστεί όταν το φθηνότερο της μοντέλο κοστολογείται στα €1.050!;; Η Apple κατάφερε να πουλάει αέρα κοπανιστό: PC hardware περιτυλιγμένο με φρου-φρού και με το δικό της λειτουργικό, σε τιμές 200~300% πάνω του ανταγωνισμού. Η Apple είναι ο μόνος επιζήσαντας της πρώτης κρίσης των Δεινοσαύρων, τότε που το 99% των κατασκευαστών υπολογιστών εξαφανίστηκε προς χάριν του PC πρότυπου. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι απόρθητη. Την στιγμή που ένα κινητό τηλέφωνο της Lenovo 5.5” με 8 πυρήνες, Full HD οθόνη και αμέτρητα άλλα καλούδια κοστίζει περί τα €145 στο εξωτερικό, μέχρι πότε η Apple θα κοροϊδεύει τους πελάτες της πουλώντας τους χάντρες για διαμάντια όπως επίσης γράψαμε σε προηγούμενο άρθρο μας;

Η τάση της πληροφορικής

Όλες οι εταιρείες που αναφέρθηκαν παραπάνω, αποτελούν τους μεγαλύτερους παίκτες της πληροφορικής μεν, πλην όμως κανείς τους δεν μπορεί να αλλάξει τις τάσεις της αγοράς, κάτι που άλλωστε έχει αποδειχτεί πολλές φορές στο παρελθόν (σχεδόν χρεοκοπία της Apple στα '80s, αποτυχία του metro interface της Microsoft, αποτυχία της Rambus μνήμης που ήθελε να μας επιβάλλει η Intel, αποτυχία της PPC αρχιτεκτονικής να ανταγωνιστεί την x86, αποτυχία του OS/2...).

Η νέα τάση που βλέπουμε να προσπαθούν να ακολουθήσουν οι μεγάλοι της πληροφορικής είναι η όσο το δυνατόν αποφυγή επενδύσεων σε γραμμές παραγωγής και υποστήριξης. Αντ' αυτού προτιμούν το κατασκευαστικό outsourcing γλυτώνοντας ένα σωρό μπελάδες. Για παράδειγμα η Apple σχεδιάζει το iPhone της στην Αμερική και το παράγει μαζικά στο εργοστάσιο-πόλη της Foxconn. R&D Αμερική, κατασκευή Κίνα! Τομείς όπου πλέον έχουν παρεισφρήσει πολλοί ανταγωνιστές και υπάρχει μικρή κερδοφορία (κατασκευή μητρικών, υπολογιστών κ.λπ.) εγκαταλείπονται (ακόμη και η Intel εγκατέλειψε την κατασκευή motherboards).

Φυσικά υπάρχουν και παγίδες. Η πλήρης εγκατάλειψη πρακτικών από τους μεγάλους της πληροφορικής δεν σημαίνει πως η αγορά είναι έτοιμη να τους ακολουθήσει. Αν η Microsoft λ.χ. αρχίσει να ελέγχει ακόμη πιο έντονα την πειρατεία στα Windows, τότε ίσως δει μεγάλο κομμάτι των χρηστών της να χρησιμοποιούν Linux γιατί πολύ απλά, δεν χρειάζονταν Windows για να γράψουν ένα κείμενο ή να μπουν στο Facebook. Το ότι η IBM εγκατέλειψε την παραγωγή εκτυπωτών και PCs δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει αγορά, σημαίνει απλά πως ο μεγάλος κολοσσός δεν ήταν ανταγωνιστικός σε αυτό που άλλοι μικρότεροι κατασκευαστές ήταν καλύτεροι. Μπορεί η Dell και IBM από το πρωί ως το βράδυ να τραγουδάνε πόσο ωραίο είναι το cloud, αλλά μια σειρά γεγονότων (εμπιστοσύνη κοινού, δομές υποστήριξης γρήγορου ίντερνετ ανά χώρα, κόστος κ.λπ.) μπορούν τελικά να φρενάρουν την βιωσιμότητα των επενδύσεων τους.

Το σημαντικό είναι πως προχωρώντας στην δεύτερη δεκαετία του 21^ου αιώνα, η πληροφορική αλλάζει. Πριν μερικά χρόνια δεν πιστεύαμε πως υπάρχει οτιδήποτε άλλο πλην των Windows, ξαφνικά όλος ο πλανήτης τρέχει Android και iOS. Πριν μερικά χρόνια κανείς δεν πίστευε πως υπήρχε κάτι που μπορεί να απειλήσει την Intel, και όμως δισεκατομμύρια συσκευές σε όλο τον κόσμο λειτουργούν με ARM επεξεργαστές. Σε έναν αγώνα δρόμου όπως αυτός της πληροφορικής, το να επαναπαυτείς έστω και λίγο, σημαίνει απλά πως θα χάσεις.

Υ.Γ.: Για τους κατασκευαστές σκληρών δίσκων δεν το συζητάμε καν. Western Digital, Seagate και Toshiba, όσους hybrid δίσκους και να φτιάξουν και όσο ήλιο και να στριμώξουν μέσα σε 3.5”, δεν υπάρχει περίπτωση να μην ποδοπατηθούν από την τεχνολογία των SSDs...