Προς την εποχή του ψηφιακού βιβλίου - - ΕΞΕΛΙΞΗ ΄Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ;

24 Ιουλιου 2010
Posted in Επικαιρότητα

ΕΞΕΛΙΞΗ ΄Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ;

Πρώτα συμπεράσματα από τη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης στο πλαίσιο δημόσιας συζήτησης στην 7η Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης

Η διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ κυρία Κατρίν Βελισσάρη ανοίγοντας την ημερίδα τόνισε ότι το ψηφιακό βιβλίο αλλάζει όλα τα δεδομένα, από τον τρόπο ανάγνωσης ως την πρόσβαση του σύγχρονου ανθρώπου στην πηγή της γνώσης και ότι από τον συγγραφέα ως τον αναγνώστη, τον εκδότη, τον βιβλιοπώλη, τον βιβλιοθηκάριο, η ψηφιοποίηση μάς αφορά όλους. Παρουσίασε τις τρεις ενότητες της ημερίδας (Καταγραφή, Εμπειρίες, Προτάσεις) και ανακοίνωσε ότι οι προτάσεις που «αναδύθηκαν» από την ημερίδα θα μελετηθούν στο εγγύς μέλλον στο ΕΚΕΒΙ από ομάδες εργασίας, καθώς κατά τη διάρκεια μιας ημερίδας δεν μπορεί να εξαντληθεί ένα τόσο σοβαρό και καυτό θέμα ούτε να κληθούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι.

Η συνεδρία με τίτλο «Προτάσεις για τη χώρα μας» αποτέλεσε μια ζωηρή συζήτηση μεταξύ εκπροσώπων της αγοράς βιβλίου, συγγραφέων, εκδοτών, βιβλιοπωλών και του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου, την οποία συντόνισε ο δημοσιογράφος Γιάννης Μπασκόζος. Παρόν επίσης και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου μέσω του συγγραφέα και του τότε αντιπροέδρου του ΔΣ του κ. Πέτρου Τατσόπουλου. Στις τοποθετήσεις τους, ο εκδότης κ. Γιάννης Ζηρίνης τόνισε ότι η πλατφόρμα διακίνησης ψηφιακών βιβλίων The-eBook.org της Φλαμανδικής Συνομοσπονδίας Βιβλίου (της ομοσπονδίας, δηλαδή, εκδοτών και βιβλιοπωλών) μπορεί να αποτελέσει ένα πρότυπο για τη χώρα μας, καθώς υπάρχουν κοινά στοιχεία μεγέθους της αγοράς και γλωσσικής ιδιομορφίας. Αναφέρθηκε επίσης στις προκλήσεις που συνδέονται με τις πρωτοβουλίες του υπουργείου Παιδείας στη χώρα μας και υποστήριξε ότι κατά τη γνώμη του «υπάρχει μια γενική έλλειψη κουλτούρας σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα».

Η νομική σύμβουλος του ΕΚΕΒΙ κυρία Ελλη Φιλιπποπούλου τόνισε ότι «νόμοι υπάρχουν, η εφαρμογή του νόμου είναι το πρόβλημα», και παρατήρησε ότι μια καμπάνια θα βοηθούσε στην ανάπτυξη κοινωνικής συνείδησης και, κατ'’ επέκταση, στη δικαστηριακή πρακτική. Επίσης επισήμανε ότι αναθεώρηση χρειάζεται η νομοθεσία περί ΦΠΑ και ενιαίας τιμής βιβλίου, έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν ειδικώς τα θέματα του ψηφιακού βιβλίου και τέλος, τόνισε ότι αναθεώρηση χρειάζονται και οι εκδοτικές συμβάσεις της αγοράς. Η εκδότρια κυρία Άννα Πατάκη είπε ότι το ψηφιακό βιβλίο δεν θα αλλάξει τα πάντα «αύριο το πρωί», δεν θα υποκαταστήσει αμέσως το τυπωμένο βιβλίο, αλλά είναι καλό το ότι γίνεται αυτή η συζήτηση τη δεδομένη στιγμή. Θεώρησε σημαντική τη συνεργασία μεταξύ των εκδοτικών οίκων μιας «νεότερης γενιάς εκδοτών», όπως είπε, και πλεονέκτημα απέναντι στην πειρατεία το ότι είμαστε μια μικρή αγορά και πρότεινε να δημιουργηθεί και στην Ελλάδα μια κοινή πλατφόρμα διακίνησης των ψηφιακών βιβλίων. Όσον αφορά τον ΦΠΑ είπε ότι το ψηφιακό βιβλίο «δεν είναι δυνατόν να έχει ΦΠΑ 23%» και όσον αφορά το κράτος είπε ότι «ακόμη κι αν δεν έχει να δώσει χρήματα, τουλάχιστον ας μην κάνει τα λάθος πράγματα».

Ο συγγραφέας κ. Κώστας Κατσουλάρης τόνισε ότι οι ανησυχίες ενός συγγραφέα για το εάν ο εκδότης του «τον κλέβει» αυξάνονται με τις πολλαπλές δυνατές χρήσεις των ψηφιακών έργων, σημείωσε όμως ότι ταυτόχρονα υπάρχουν οι κατάλληλοι φορείς για να περιφρουρήσουν τα θέματα αυτά (το ΕΚΕΒΙ, ο ΟΣΔΕΛ, οι εκδότες). Ο εκδότης κ. Αργύρης Καστανιώτης ανέφερε ότι «ενώ δεν υπάρχει ακόμα ψηφιακή αγορά στην Ελλάδα, υπάρχει ήδη πειρατεία» και παρατήρησε ότι «η πλήρης μετάβαση προς την ψηφιακή εποχή θα απαιτήσει ένα διάστημα προσαρμογής περίπου δέκα χρόνων στη χώρα μας». «Οι εκδόσεις Καστανιώτη θα παρουσιάσουν τα πρώτα 50 ψηφιακά βιβλία τους προσεχώς» συμπλήρωσε. Ο βιβλιοπώλης κ. Ευριπίδης Κωνσταντινίδης δήλωσε ότι όσον αφορά τα ξενόγλωσσα βιβλία προσφέρουν ήδη στους πελάτες τους τη δυνατότητα αγοράς ψηφιακών κειμένων. Ο συγγραφέας κ. Πέτρος Τατσόπουλος, παρατηρώντας ότι «η τεχνολογία βρίσκεται διαρκώς ένα βήμα μπροστά από τις νομικές ρυθμίσεις», παρομοίασε την ψηφιακή πραγματικότητα με ένα «Ελντοράντο» και εξέφρασε την αγωνία του για την αμοιβή των συγγραφέων και των πνευματικών δημιουργών, σε σχέση με την τιμή πώλησης των βιβλίων («Πόση οφείλει να είναι αυτή, δέκα, πέντε ή ενά μισι ευρώ;» είπε χαρακτηριστικά), οι οποίοι ζουν από τη δουλειά τους.

Ο διευθυντής του ΟΣΔΕΛ κ. Άρης Πετρόπουλος είπε ότι τα ερωτήματα δεν θα πρέπει να εστιάζονται μόνο στο λογοτεχνικό βιβλίο, αλλά να λαμβάνουν υπόψη και το πανεπιστημιακό βιβλίο, το οποίο υπόκειται σε μεγαλύτερη ψηφιακή χρήση, που, αντίθετα με τη λογοτεχνία, δεν συνδυάζεται με αύξηση των πωλήσεων. Παρατήρησε επίσης ότι στον χώρο του βιβλίου υπάρχει έλλειψη συλλογικότητας (ενώ υπάρχουν τα κατάλληλα εργαλεία: η Βιβλιονέτ, η πλατφόρμα ηλεκτρονικής αδειοδότησης «Ασπίδα» κ.λπ.), διαπίστωσε δε ότι «η πειρατεία δεν σηκώνει ατομική αντιμετώπιση, αλλά συλλογικές δράσεις προστασίας». Δευτερολογώντας, ο κ. Γιάννης Ζηρίνης ανέφερε ότι θα πρέπει να γίνεται η διάκριση ανάμεσα στο «ομοθετικό» ψηφιακό βιβλίο, που αποτελεί αντίγραφο του συμβατικού, και στο βιβλίο με μεταδεδομένα, το οποίο πιο δύσκολα υφίσταται πειρατεία, και προειδοποίησε για μια σειρά στρεβλώσεων που μπορεί να προκύψουν από την ανάληψη χωρίς προετοιμασία, με «άκριτο» τρόπο, πρωτοβουλιών στην εκπαίδευση, όπως λ.χ. η διανομή φορητών υπολογιστών οι οποίοι κατέληξαν να χρησιμοποιούνται για ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Στη συζήτηση που ακολούθησε, ο πρώην πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εκδοτών Βιβλιοπωλών (ΠΟΕΒ) εκδότης κ. Γιώργος Δαρδανός, αφού πρώτα αναφέρθηκε στον συλλογικό τόμο των εκδόσεων Gutenberg "Σελίδες στην οθόνη ή σε χαρτί" «τίποτα δεν υποκαθιστά τη σχέση του εκπαιδευτικού με τον μαθητή», και συμπλήρωσε αστειευόμενος ότι με τα e-books «θα βρουν δουλειά οι οφθαλμίατροι». Ο εκδότης κ. Γιώργος Παρίκος αναρωτήθηκε πότε επιτέλους θα αποτιμηθεί «το κόστος του σχολικού βιβλίου» για το κράτος και για την ελληνική κοινωνία. Ο καθηγητής του ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης κ. Μανώλης Γαρουφάλλου ανέφερε τα ανοιχτά θέματα, που κατά τη γνώμη του, εμπλέκονται στη συζήτηση: «Τι είναι το ψηφιακό βιβλίο; Απλό; Πολυμεσικό; Διαδραστικό;» είπε χαρακτηριστικά και συμπλήρωσε: «Ποια είναι η διάκριση ανάμεσα στη χρηστικότητα / usability και στην προσπελασιμότητα / accessibility; Ποιες ομάδες μεταδεδομένων είναι απαραίτητες για την περιγραφή των ψηφιακών αντικειμένων; Ποιος είναι ο νέος ρόλος των βιβλιοθηκών στην “ανοιχτή πρόσβαση”; Είναι μεταφορτώσιμο το περιεχόμενο της Εuropeana; κ.ο.κ.». Ζήτησε, δε, από το ΕΚΕΒΙ να αναλάβει τη διοργάνωση σχετικών σεμιναρίων. Η κ. Κατρίν Βελισσάρη ανταποκρίθηκε θετικά, σημειώνοντας ότι ήδη το ΕΚΕΒΙ έχει προβλέψει τη διοργάνωση σεμιναρίου και ότι, όπως ανακοίνωσε το πρωί ανοίγοντας την ημερίδα, το ΕΚΕΒΙ θα αξιοποιήσει τα πορίσματα της ημερίδας, συγκροτώντας θεματικές συμβουλευτικές ομάδες για τα κυριότερα ζητήματα.

Συμπερασματικά, κατά τη διάρκεια της δίωρης αυτής συζήτησης, αναφέρθηκαν όλα σχεδόν τα κρίσιμα θέματα που αφορούν τα ψηφιακά βιβλία (εθνική - διεθνής κλίμακα, δημόσιος - ιδιωτικός τομέας, πνευματικά δικαιώματα, ασφάλεια και προστασία από την παραβίασή τους και την πειρατεία, νομικά και φορολογικά ζητήματα, σεβασμός των ρόλων στην αλυσίδα του βιβλίου, τιμή πώλησης του ψηφιακού βιβλίου κ.ά.) και ταυτόχρονα δόθηκε η δυνατότητα να ακουστούν οι απόψεις πολλών από τις ενδιαφερόμενες πλευρές, ανοίγοντας για πρώτη φορά έναν διάλογο ο οποίος είναι δυνατόν στη συνέχεια να οδηγήσει στις απαιτούμενες συνθέσεις. Το ΕΚΕΒΙ προτίθεται να αξιοποιήσει τα συμπεράσματά της διευρύνοντας άμεσα το πλαίσιο αυτού του διαλόγου και ασκώντας τον συμβουλευτικό του ρόλο απέναντι στην πολιτεία και στους συντελεστές του βιβλίου, τον οποίο έχει από την ίδρυσή του.