Του κυβερνοχώρου οι κοινότητες... - - ΟΙ ΝΕΟΙ «ΠΡΑΓΜΑΤΟ-ΟΥΤΟΠΙΣΤΕΣ»

Από παθητικοί καταναλωτές έτοιμων ιδεών, συμπαραγωγοί και συνδημιουργοί συλλογικής «ευφυίας»

ΜΠΕΤΤΥ ΤΣΑΚΑΡΕΣΤΟΥ, ΕΠΙΚΟΥΡΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΣΤΟ ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Τι είδους ανοιχτότητα θέλουμε; Είμαστε διατεθειμένοι να δώσουμε το προβάδισμα στα συνεργατικά σχήματα με κάθε κόστος;

Ακούω τον Charles Leadbeater, συγγραφέα τού We-Τhink. Μιλά για τη συνεργασία, την τέχνη να δημιουργούμε και να καινοτομούμε «μαζί», για το πέρασμα από τα «κλειστά» στα «ανοιχτά» συστήματα καινοτομίας, ενώπιον μιας διεθνούς κοινότητας που μετέχει δημιουργικά και παραγωγικά στην ψηφιακή ζωή μέσα από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης (social media / social networking sites), στην κοινωνία, στην πολιτική, στις τέχνες, στις επιχειρήσεις, στην επικοινωνία και στη δημοσιογραφία. Απευθύνεται σε μια ανοιχτή και αναστοχαστική κοινότητα που δεν την συνέχουν οι κοινωνικοί τίτλοι ή η συμμετοχή σε μια οργανωσιακή ιεραρχία.

Ανήκουν στο ψηφιδωτό των νέων «πραγματο-ουτοπιστών» που διαρκώς πειραματίζεται με τα νέα ψηφιακά υλικά της καθημερινής κοινωνικής μας εμπειρίας και συνδεσιμότητας, που καθιστούν τον ψηφιακό κόσμο αλληλένδετο με τον «πραγματικό», συνθέτοντας τη «νέα δημόσια σφαίρα» (Υokai Βenkler) ή τα νεανικά «δικτυωμένα κοινά» (Danah Βoyd). Εναν κόσμο πορώδη, με συνεχείς ροές, αλληλεπιδράσεις, οσμώσεις, με αποκεντρωμένους πόρους, με χαλαρή σχεδίαση και δομή, αφήνοντας το σχέδιο να αναδυθεί επιτόπου, στο πεδίο της συνεργασίας, της δράσης ή της δημιουργίας. Είναι κοινότητες και δίκτυα ανοιχτής μάθησης, συμπαραγωγής ιδεών, επίλυσης προβλημάτων.

Δεν έχουν περάσει παρά τρία ή τέσσερα χρόνια, όταν στο «σύννεφο» (cloud) των δικτυακών ετικετών που έκαναν «buzz» άρχισαν να ξεχωρίζουν με τον αυξανόμενο χώρο που καταλάμβαναν οι λέξεις-«σημαίες» των πολυποίκιλων ψηφιακών κοινοτήτων: συνδεσιμότητα, remix, συμμετοχή, διάλογος, μοίρασμα, συνεργασία, συνεργατική / ανοιχτή καινοτομία, συλλογική δράση. Ολες τους, εμβλήματα μιας νέας αντίληψης και θεώρησης για τις κοινωνικές τεχνολογίες οργάνωσης, την απόκτηση κοινωνικών εμπειριών και δεξιοτήτων, την εργασία, τη μάθηση, τη διαμόρφωση ταυτότητας, την κοινωνική, πολιτική ή καλλιτεχνική παρέμβαση, τον συντονισμό της δράσης ανθρώπων και κοινοτήτων για την επίλυση κοινών προβλημάτων σε παγκόσμιο ή τοπικό επίπεδο. Πρόκειται για «διασπαστικές» (disruptive) κοινωνικές τεχνολογίες που αναδεικνύουν ως πιο σημαντική συμβολή του κοινωνικού δικτύου όχι μόνο το μοίρασμα ιδεών ή αρχείων αλλά κυρίως το ότι διευκολύνει τους ανθρώπους να υιοθετήσουν νέες πρακτικές και ρόλους και να τους προσαρμόσουν στο δικό τους πλαίσιο και στις δικές τους ανάγκες: να μετακινηθούν από τον ρόλο του καταναλωτή (προϊόντων, έτοιμων ιδεών, έτοιμων «από τα πάνω» πολιτικών, διαμεσολαβημένης ενημέρωσης και πληροφόρησης) σε μετέχοντες στην παραγωγή συλλογικής ευφυΐας, σε συν-δημιουργούς, παραγωγούς και καταναλωτές ταυτόχρονα (prosumers), να ασκηθούν στη συνεργασία, στο φιλτράρισμα, στην επιμέλεια και την περαιτέρω διάχυση πληροφόρησης και ιδεών.

Στο κοινωνικό δίκτυο ο συνεκτικός ιστός των κοινοτήτων είναι ένας συνδυασμός «ανοιχτού αλτρουισμού», διαφάνειας, άμεσης επικοινωνίας, υπευθυνότητας, αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται όχι στιγμιαία και αυτόματα σε κάθε διάδραση αλλά στον αμοιβαίο μακρό χρόνο που επενδύουν τα μέλη των ψηφιακών κοινοτήτων για συμμετοχή σε δημόσιες συζητήσεις, μοίρασμα ιδεών και πόρων, για συνεργασία και υλοποίηση κοινών δράσεων online και offline (Ηoward Reingold).

Ζ ώντας αναστοχαζόμενοι και δρώντας σε μια σύνθετη και αντιφατική εποχή, με διάχυτες προσδοκίες για περισσότερη δημιουργικότητα, συνεργασία, για έναν νέο αλτρουισμό, συμμετοχή στην παραγωγή κοινωνικών και οικονομικών καινοτομιών για ατομική, συλλογική και πλανητική υπευθυνότητα, για συνεργασία και βιώσιμη ανάπτυξη, για ανοιχτότητα και κινητικότητα, και παράλληλα σε μια εποχή κοινωνικής ανασφάλειας, κρίσης, αναθεώρησης και επαναδιαπραγμάτευσης, ανασχηματισμού κοινωνιών, κρατών και θεσμών, ο φόβος για την αλλαγή γίνεται σύμμαχος κλειστών ιεραρχικών δομών εξουσίας.

Στις ανοιχτές κοινότητες, στις οποίες συμμετέχουν άνθρωποι συχνά με κοινό όραμα και υψηλό κίνητρο για παρέμβαση, δράση, δημιουργική παραγωγή και έκφραση, στους παθιασμένους χρήστες και καταναλωτές που οι τεχνολογίες κοινωνικής δικτύωσης τους επιτρέπουν την εύκολη και κυρίως χωρίς απαγορευτικό κόστος αυτο-οργάνωση, στους συνδεδεμένους πολίτες που δημιουργούν ανοιχτές, δημόσιες πλατφόρμες γνώσης και πληροφόρησης (croudsourcing) αναζητούμε σήμερα τους ριζοσπάστες καινοτόμους πολίτες που θα συνδιαμορφώσουν και θα γίνουν καταλύτες αλλαγών στην πολιτική, στην κοινωνία, στην εκπαίδευση, στην οικονομία.

Οχι απαραίτητα μεγάλων επαναστατικών αλλαγών. Οχι μέσω μιας συμμετοχής που γίνεται απαραίτητα ο συνεκτικός οδηγός ζωής για όλους, ίσως για πολύ λίγους. Αλλά αυτό που έχει σημασία είναι οι μικρές ή μεγάλες, οι συστηματικές ή σποραδικές συνεισφορές του καθενός μας. Μικρά βήματα που μεταμορφώνουν και εξελίσσουν την κοινωνική εμπειρία μας, τις αξίες μας και την κοινωνική οργάνωσή μας.

Σε αυτή την κατεύθυνση δοκιμάζονται κοινότητες ανοιχτού λογισμικού (π.χ. linux), ανοιχτής διακυβέρνησης (opengov/gov2.0), ανοιχτών και επαναχρησιμοποιήσιμων δημόσιων δεδομένων, επιχειρήσεις που αναζητούν μέσα από το croudsourcing τις καινοτόμες ιδέες τους (Ιnnovate), πόλεις και χώρες σαν ανοιχτά συστήματα καινοτομίας, κοσμο-πολίτες με ισχυρή πολιτική συνείδηση που αναλαμβάνουν να ξεπεράσουν τα σύνορα της λογοκρισίας μέσω της άμεσης ενημέρωσης στο Τwitter (π.χ. πρόσφατα για τα γεγονότα στο Ιράν) ή της συνδιαμόρφωσης πολιτικών κινήσεων.

Να είμαστε ανοιχτοί και συνεργατικοί, είναι το σημείο εκκίνησης!