Του κυβερνοχώρου οι κοινότητες... - - Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ WΟRLD WΙDΕ WΕΒ

Ενας χώρος που σήμερα αριθμεί περίπου δύο δισεκατομμύρια χρήστες σε ολόκληρο τον πλανήτη

ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΦΟΠΟΥΛΟΣ. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΠΟΥ ΟΡΓΑΝΩΝΕΙ ΤΟ ΑΠΘ

Παρ’ ότι το World Wide Web (WWW, Web ή Παγκόσμιος Ιστός) είναι μια κορυφαία τεχνολογική επινόηση της τελευταίας εικοσαετίας, που διαρκώς μεταλλάσσεται, αναπτύσσεται και διαδίδεται, έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Η γνώση μας για πολύπλοκα, αλλά και απλά, καθημερινά θέματα αυξάνεται ημέρα με την ημέρα σε σημαντικό βαθμό, εξαιτίας, κυρίως, της κατασκευής του ενιαίου οικουμενικού υπόβαθρου επικοινωνίας και αναπαράστασης που έχει δημιουργήσει το Web. Ο χώρος, ο χρόνος και το κόστος συρρικνώνονται και απελευθερώνουν πλεονάζουσα ενέργεια για νέες και διαφορετικές ενασχολήσεις σε όλο και περισσότερους ανθρώπους. Ο αστείρευτος ενθουσιασμός γιατο νέο μέσο, που προέκυψε από την αναγέννηση της καθημερινής λειτουργίας, μας οδήγησε στο να μην εντρυφήσουμε στα συστατικά στοιχεία και στις επιπτώσεις της τεχνολογίας του. Σήμερα ο αριθμός των χρηστών του Web φτάνει περίπου τα 2 δισεκατομμύρια, ενώ η άμεση και η έμμεση αξία που προκύπτει από τη χρήση του είναι αδύνατον να προσεγγισθεί.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ

Στη δεκαετία του 1980 ένας ανήσυχος (συμβασιούχος) προγραμματιστής προσπάθησε να βελτιώσει τα ασύμβατα συστήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικής Ερευνας (CΕRΝ). Στην αρχή ήθελε απλά να διασυνδέσει αρχεία κειμένων, αλλά δεν εισακουγόταν. Οι πρώτοι που τον πίστεψαν και τον χρηματοδότησαν ήταν οι Ελληνες Μιχάλης Δερτούζος στο ΜΙΤ και Γιώργος Μητακίδης στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Πριν από την ολοκληρωμένη λειτουργία του Web η σύλληψη και η υλοποίηση της αρχικής ιδέας πέρασε από διάφορα εξελικτικά στάδια. Καθοριστικό ρόλο πριν από την παρουσίαση του Web έπαιξαν οι εργασίες των Βush, Lickleder, Εnglebart, Νelson και η δημιουργία των υπερ-κειμένου, ΑRΡΑΝΕΤ, email, DΝS και ΤCΡ.

Το 1994 με πρωτοβουλία του Γιώργου Μητακίδη (εκ μέρους της Ευρώπης) και του Μιχάλη Δερτούζου (εκ μέρους των ΗΠΑ) δημιουργείται το World Wide Web Consortium www. w3c. org με έδρα το Εργαστήριο Πληροφορικής του ΜΙΤ και διευθυντή τον Τim Βerners-Lee. Σήμερα ως Web ορίζεται ο εικονικός χώρος όπου η επικοινωνία γίνεται μέσω ειδικών αρχείων υπερ-κειμένου (hypertext), που ονομάζονται ιστοσελίδες. Οι ιστοσελίδες είναι αποθηκευμένες σε υπολογιστές που λειτουργούν με ειδικό για τον σκοπό αυτόν λογισμικό (εξυπηρετητές Web) και συνήθως έχουν μεγάλη υπολογιστική ισχύ και μόνιμη σύνδεση με το Ιnternet, ώστε οι ιστοσελίδες να είναι συνεχώς διαθέσιμες στους χρήστες.

Εν ολίγοις τα βασικά χαρακτηριστικά του Web συνοψίζονται στα εξής:

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Σύμφωνα με την Google, η ανάπτυξη του Διαδικτύου ξεπέρασε κάθε εκτίμηση. Με βάση τα δεδομένα του 2009 αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερες από 1 τρισεκατομμύριο μοναδικές ιστοσελίδες, σε σχέση με τις λιγότερες από 1 δισεκατομμύριο που υπήρχαν πριν από 8 χρόνια. Οι αναζητήσεις στην ίδια μηχανή ξεπερνούν το 1 δισεκατομμύριο την ημέρα, ενώ στην ίδια τάξη μεγέθους κινείται η επισκεψιμότητα του youtube. com. Η επιτάχυνση της δημιουργίας ιστοχώρων βαίνει αυξανόμενη τα τελευταία χρόνια ξεπερνώντας τις αρχικές εκτιμήσεις. Η εισαγωγή και εξάπλωση των wikis (π.χ. Wikipedia), της κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook) των blogs και της ανάρτησης φωτογραφιών και πολυμέσων (π.χ. youtube) σηματοδότησε το Web 2.0 και την ευρεία συμμετοχή στη δημοσίευση ψηφιακού περιεχομένου και στην επικοινωνία εκατοντάδων εκατομμυρίων χρηστών σε οικουμενικό επίπεδο. Σήμερα το σημασιολογικό Web βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης με προμετωπίδα την αξιοποίησή του από την ερευνητική, επιχειρηματική κοινότητα και προσφάτως από μεγάλες κυβερνήσεις όπως των ΗΠΑ, Μεγάλης Βρετανίας και Αυστραλίας.

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ

Για τη συστηματική αντιμετώπιση των βασικών προβλημάτων του Διαδικτύου δημιουργήθηκε το 2006 ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Web Science Τrust. Το Web Science Τrust είναι μια κοινή προσπάθεια μεταξύ του ΜΙΤ και του Τμήματος Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο του Southampton και έχει ήδη δημιουργήσει μια ισχυρή επιστημονική και εκπαιδευτική κοινότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σε αυτή την προσπάθεια καταλυτικό ρόλο διαδραματίζει η ελληνική συμμετοχή που συντονίζει τις δράσεις της επιστήμης του Διαδικτύου στη Νοτιο-Ανατολική Ευρώπη και στη Ρωσία. Η ελληνική συνεισφορά εγκαινιάστηκε το 2007 με τη μετάφραση στα ελληνικά και την εισαγωγή του διδακτικού εγχειριδίου για το πλαίσιο της Επιστήμης Διαδικτύου Τim Βerners-Lee, Wendy Ηall, James Ηendler, Νigel Shadbolt, Daniel J. Weitzner (2007), «Το πλαίσιο της επιστήμης του Web», μετάφραση Μ. Βαφόπουλος, εκδόσεις hyperconsult, ΙSΒΝ 978-960-930361-3, και συνεχίστηκε με την επιτυχημένη διοργάνωση του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου για την Επιστήμη του Διαδικτύου (websci09. org) τον Μάρτιο του 2009. Σήμερα το Τμήμα Μαθηματικών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης διοργανώνει το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην επιστήμη του Διαδικτύου με έδρα τη Βέροια και χρηματοδότηση από τον Δήμο Βέροιας (webscience.gr).

Το πλαίσιο αναφοράς, μελέτης και αντιμετώπισης των βασικών ζητημάτων που προωθεί η ελληνική ερευνητική ομάδα προτάσσει τα εξής ζητήματα:

ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ

Η ανθρώπινη ύπαρξη και κοινωνία είναι δομημένη με βάση αξίες και επιλογές που διαμορφώθηκαν σε βάθος χρόνου. Σήμερα η ζωή στο Διαδίκτυο αίρει τους περιορισμούς του χωροχρόνου και επεκτείνει τις επιλογές δράσης σε πολλές ανθρώπινες λειτουργίες και συνεπώς μας καλεί για να επαναπροσδιορισμό των θεσμών και πρακτικών μας στο νέο περιβάλλον. Ολοι λοιπόν οι σημερινοί ενήλικοι που αποτελούμε τη γενιά που υποδέχεται τη γενιά του Διαδικτύου θα πρέπει να δημιουργήσουμε το κατάλληλο πλαίσιο σε επιστημονικό και καθημερινό επίπεδο για να γίνει το Διαδίκτυο ένας παράγοντας βελτίωσης της ανθρώπινης διαβίωσης και να εκφράσει το τεράστιο δυναμικό του.