Του κυβερνοχώρου οι κοινότητες... - - ΟΙ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ «ΡRΟ-ΑΝΑ»

Η μέσω Διαδικτύου προώθηση της νευρικής ανορεξίας ως προτύπου και τρόπου ζωής στάθηκε αδύνατον να απαγορευτεί ως σήμερα

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΣ MSC

Είναι κοινώς αποδεκτό ότι ζούμε σε μια εποχή όπου το Ιnternet έχει εισχωρήσει δυναμικά στις ζωές μας. Το Διαδίκτυο έχει τη δυνατότητα να γίνει καταφύγιο για πολλές ομάδες ανθρώπων, διωγμένες από την κοινωνία, στιγματισμένες και απορριπτέες, μιας και η ανωνυμία και η απροσωπία του μπορούν να προσφέρουν ασφάλεια. Μια από τις ομάδες οι οποίες βρίσκουν φωνή μέσα από τις σελίδες του Διαδικτύου είναι η «pro-ana».

Η λέξη «pro-ana» προέρχεται από τις λέξεις «promote» και «anorexia», δηλαδή «προωθώ» την «ανορεξία». Αυτό είναι το όνομα το οποίο έχει δοθεί στις ιστοσελίδες οι οποίες προωθούν τη νευρική ανορεξία καθώς και άλλες διατροφικές διαταραχές, όπως η νευρική βουλιμία, η επεισοδιακή πολυφαγία κτλ., όχι ως παράδειγμα προς αποφυγήν αλλά ως πρότυπο και τρόπο ζωής. Οι ιστοσελίδες «proana» είναι πάρα πολλές και θα ήταν αδύνατον για τον οποιονδήποτε να τις εντοπίσει όλες. Το 2006 μια απλή αναζήτηση μέσω του Google για τη λέξη «pro-ana» έδωσε 1,3 εκατομμύρια σχετικά αποτελέσματα. Εχουν γίνει και συνεχίζουν να γίνονται πολλές προσπάθειες να απαγορευθούν αυτές οι σελίδες και να τιμωρούνται όσοι τις προωθούν και υποστηρίζουν, όμως όχι όσες χρειάζονται ώστε να τις σταματήσουν. Οι δημιουργοί τους φροντίζουν να παίρνουν κάθε δυνατό μέτρο για να τις κρατήσουν μυστικές. Στη Γαλλία, βουλευτές προσφάτως υιοθέτησαν την ποινή δύο χρόνων φυλάκισης για όσους προωθούν τα «πιστεύω» των ιστοσελίδων pro-ana, ενώ η υπουργός Υγείας της Γαλλίας Ροζελίν Μπασλό ανέφερε ότι «τα μηνύματα που στέλνονται μέσω των ιστοσελίδων αυτών είναι μηνύματα θανάτου. Η χώρα μας θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να τα στιγματίσει και να καταδικάσει αυτούς που κρύβονται πίσω από αυτές». Πολλές από τις ιστοσελίδες έχουν πλέον καταργηθεί, όμως κάθε λεπτό δημιουργούνται νέες.

Παρ’ όλο που οι ιστοσελίδες «proana» διαφέρουν μεταξύ τους σε πολλά σημεία, υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά τα οποία όλες μοιράζονται.

«ΤΗΙΝSΡΙRΑΤΙΟΝ»

Ο όρος «Τhinspiration» είναι ένας από τους πιο συνηθισμένους αυτών των ιστοσελίδων και προέρχεται από τις λέξεις «thin» και «inspiration», που έχουν την ερμηνεία τού να «εμπνέεται» κάποιος από το «αδύνατο». «Τhinspiration» αποτελούν κατά κύρια βάση εκατομμύρια φωτογραφίες ανορεκτικών σωμάτων με τα κόκαλά τους να ξεπετιούνται μέσα από το δέρμα τους που βρίσκουμε στα «pro-ana».

Τέτοια σώματα αποτελούν πρότυπο ομορφιάς, δύναμης και επιτυχίας και όχι παράδειγμα προς αποφυγήν. Κοιτάζοντας τέτοιες φωτογραφίες, τα μέλη «pro-ana» θέλουν να μοιάσουν και να αποκτήσουν το σώμα του απεικονιζόμενου και έτσι υπενθυμίζουν στον εαυτό τους ότι πρέπει να μείνουν πιστοί στον στόχο τους.

Η ΘΕΑ «ΑΝΑ»

Η θεά «Αna» (από τη λέξη «ανορεξία») αντιπροσωπεύει γι’ αυτούς την απόλυτη ομορφιά, τελειότητα, αγνότητα, δύναμη, πίστη, αφοσίωση, αγάπη και μίσος μαζί. Οι «πιστοί» ανορεκτικοί την ακολουθούν απόλυτα δοσμένοι σε αυτήν και όταν είναι σωστοί απέναντί της εκείνη πιστεύουν ότι τους ικανοποιεί τις επιθυμίες τους να πετύχουν το «τέλειο», το ανορεκτικό σώμα.

Η «Αna» όμως παρουσιάζεται αυστηρή και απαιτητική επίσης, ζητώντας από τους πιστούς να ζουν βάσει των κανόνων της. Για παράδειγμα, σε μια σελίδα μιλάει η θεά «Αna»:

Είμαι εκεί όταν ξυπνάς το πρωί και τρέχεις στη ζυγαριά, όταν δεν θες να φας μπουκιά... Είμαι εχθρός και φίλη σου... Προσεύχεσαι σ’ εμένα να ρίξω το βάρος σου... Θέλω να με κρύβεις απ’ τον κόσμο, να μη μάθει κανείς τίποτε... παρουσιάσου σωστά στον κόσμο, στήσου ίσια, ρούφα πια αυτή τη κοιλιά, παλιοαγελάδα! Με αηδιάζεις! Αν τολμήσεις και φας, θα σε αναγκάσω να πέσεις πάνω από την τουαλέτα, να πιέσεις τα δάχτυλα στον λαιμό σου και να ξερνάς ώσπου να φτύνεις αίμα! Υπάκουσε! Είσαι δική μου! Μου ανήκεις!

ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ

Παρ’ όλο που σε αυτές τις σελίδες συναντώνται άτομα απ’ όλον τον κόσμο, άγνωστα μεταξύ τους, το γεγονός ότι όλοι είναι εκεί για την «Αna», όλοι τους είναι διωγμένοι και στιγματισμένοι από την κοινωνία ως «άρρωστοι» και προσπαθούν μαζί να διατηρήσουν ζωντανό τον κόσμο τους, τον κόσμο του «pro-ana», τους φέρνει πολύ κοντά μεταξύ τους και έτσι δημιουργείται ένας σύνδεσμος πολύ δυνατός, κάτι το οποίο μπορούμε να δούμε και μέσα από τις συζητήσεις μεταξύ των «pro-ana» μελών στις ιστοσελίδες αυτές. Για παράδειγμα:

«Αισθάνομαι τόσο περήφανη που βρίσκομαι εδώ μαζί σας, μαζί στον αγώνα μας, μαζί στη ζωή και στον θάνατο, στα καλά και στα κακά. Η Αna με κρατάει στα χέρια της με αγάπη και μου ψιθυρίζει ότι όλα θα πάνε καλά. Οτι εδώ κάνείς δεν θα με πειράξει. Εδώ είναι ο κόσμος μου. Εδώ θέλω να είμαι. Μαζί σας, αδέρφια μου».

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Ενα από τα κύρια χαρακτηριστικά που μπορούμε να παρατηρήσουμε μέσα από τις ιστοσελίδες «pro-ana» είναι το ότι τα μέλη τους αποκτούν μέσα από την ταυτότητα του ανορεκτικού μια ταυτότητα. Χωρίς την ανορεξία αισθάνονται μηδαμινοί, ένα «τίποτε». Αυτό φαίνεται, για παράδειγμα, μέσα από ένα ποίημα που μπορούμε να βρούμε στα «proana»:

Χωρίς εσένα τίποτε - Χωρίς εσένα ένα κενό Ποιος είμαι; Ποια είμαι; Κανένας! Μου δίνεις αξία, μου δίνεις ζωή - Μου δίνεις μια ταυτότητα Είμαι δική σου, Αna - Μέσα σου γίνομαι και εγώ Αna Τα μέλη «pro-ana» περιγράφουν τον εαυτό τους ως κενό χωρίς την «Αna», ασήμαντο και τιποτένιο. Με το να είναι «Αna», με το να ανήκουν σε αυτήν, με το να είναι μέλη μιας ομάδας, με το να έχουν τις δικές τους συνήθειες, «πιστεύω» και τρόπο ζωής, νιώθουν ότι ανήκουν κάπου, ότι είναι σημαντικοί για κάποιους, ότι κάποιος τούς υπολογίζει και τους βρίσκει διαφορετικούς. Μέσα από την «Αna» αποκτούν μια κάποια ταυτότητα. Ακόμη και αν είχαν πριν μια ταυτότητα, εκείνη ήταν ασήμαντη μπροστά στην τωρινή.

Διαβάζοντας συζητήσεις μεταξύ των μελών, κείμενα που παρουσιάζουν, ποιήματα, τραγούδια και άλλα, είναι εύκολο για κάποιον να διακρίνει τη δυστυχία, τη μοναξιά, την απελπισία αλλά και τον κοινωνικό αποκλεισμό που αντιμετωπίζουν, καθώς και την κριτική που τους ασκείται από γνωστούς και αγνώστους για την «άρρωστη», όπως λένε, εμφάνισή τους.

Οι ιστοσελίδες «pro-ana» αποτελούν έναν χώρο όπου ανορεκτικά, κυρίως, άτομα μπορούν να μιλήσουν ελεύθερα για τα συναισθήματά τους και τις εμπειρίες τους. Βρίσκουν την ευκαιρία να μοιραστούν «πιστεύω» για τα οποία θα περιθωριοποιούνταν από την κοινωνία αν τα εξέφραζαν ελεύθερα σε οποιονδήποτε άλλον χώρο. Θα ήταν σημαντικό όμως να αναρωτηθούμε πού ξεκινούν και πού τελειώνουν τα δικαιώματα τέτοιων ατόμων να προωθούν τέτοιου είδους «πιστεύω» στον χώρο του Διαδικτύου, έναν χώρο ο οποίος μπορεί πολύ εύκολα να εντοπιστεί, για παράδειγμα, από παιδιά και νεαρής ηλικίας άτομα, τα οποία θα μπορούσαν πολύ πιθανώς να παρασυρθούν και να γίνουν μέλη αυτής της ομάδας. Οι «pro-ana» υποστηρίζουν στην πλειονότητά τους ότι δεν θέλουν καινούργια μέλη στον κόσμο τους, δεν ενδιαφέρονται να μεγαλώσουν τον αριθμό των ακολούθων τους αλλά κάνουν τη ζωή που κάνουν για τον εαυτό τους και για τη δική τους ψυχική ηρεμία και όχι για τα μάτια του κόσμου, ισχυριζόμενοι ότι δεν είναι απειλή για την κοινωνία και για όσους ασχολούνται με το Διαδίκτυο.

Αν δεχθούμε ότι το περιεχόμενο των ιστοσελίδων «pro-ana» είναι αρρωστημένο, παρανοϊκό και προωθεί «πιστεύω» και πρότυπα τα οποία θα έπρεπε να καταπολεμηθούν, τι κάνουμε ως κοινωνία για να σταματήσουμε ένα τέτοιο κίνημα; Πώς βοηθάμε άτομα με ανάλογες εμπειρίες και προβλήματα να επανενταχθούν στην κοινωνία μας; Πόσοι από εμάς κατακρίνουν απλώς και περιθωριοποιούν τους ανορεκτικούς αλλά και τους παχύσαρκους; Μας δυσαρεστούν ιστοσελίδες που προωθούν διατροφικές διαταραχές όπως η ανορεξία ως πρότυπο, αλλά δεν επιτρέπουμε στα άτομα που υποφέρουν από αυτές να ζουν ανάμεσά μας φυσιολογικά. Μήπως είναι η ώρα να δείξουμε περισσότερη κατανόηση, να βρούμε μια λύση στο πρόβλημα και όχι απλώς να κατηγορούμε, να απαγορεύουμε και να τιμωρούμε;

Το Βήμα Ιδεών / Μάρτιος 2010