Του κυβερνοχώρου οι κοινότητες... - - CΥΒΕR ΒULLΥΙΝG ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

Οι θύτες ασκούν εκφοβισμό για επίδειξη δυνάμεως ενθαρρυνόμενοι από την ανωνυμία του μέσου

ΒΑΝΙΑ ΦΙΣΟΥΝ, ΚΛΙΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ MSC, ΥΠΟΨΗΦΙΑ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ, ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΝΑ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ»

Ο όρος δημιουργήθηκε από τον Καναδό Βill Βelsey και σημαίνει τις πράξεις εκφοβισμού, επιθετικότητας, παρενόχλησης, τρομοκρατικής ή αυταρχικής συμπεριφοράς που πραγματοποιούνται μέσω των ψηφιακών συσκευών επικοινωνίας και επαναλαμβάνονται ανά τακτά ή άτακτα χρονικά διαστήματα (Κowalski et al., 2008).

Το συνολικό ποσοστό των εφήβων που βίωσαν εκφοβισμό μέσω του διαδικτύου ήταν 14,7%. Δεν προέκυψε στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα ως προς τις εμπειρίες εκφοβισμού(15,2% στα αγόρια και 19,5% στα κορίτσια, p.<127)

Τα στοιχεία προέρχονται από την απογραφική έρευνα η οποία διεξήχθη στην Κω το 2008, σε δείγμα 1.221 εφήβων, μαθητών Γ΄ Γυμνασίου και όλων των τάξεων του Λυκείου, όλων των σχολικών μονάδων του νησιού. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τους ερευνητές κ.κ. Κ. Σιώμο, Ν. Αγγελόπουλο, Ν. Ιωαννίδη, κυρία Βάνα Φισούν, σε συνεργασία με το Κέντρο Πρόληψης Κω «Ιπποκράτης» του ΟΚΑΝΑ, τον επιστημονικό διευθυντή κ. Δ. Γερούκαλη και την επιστημονική ομάδα του Κέντρου. Την στατιστική επεξεργασία ανέλαβε ο κ. Γ. Φλώρος.

ΟΙ ΘΥΤΕΣ

Στο ερώτημα γιατί κάποια παιδιά υιοθετούν στάσεις εκφοβισμού δεν υπάρχει μια απλή απάντηση. Στοιχεία της προσωπικότητας, της δυναμικής της οικογένειας, ακόμη και το είδος του σχολείου ή κοινωνικοί παράγοντες, ενδέχεται να παίζουν κάποιον σημαντικό ρόλο.

Μερικά παιδιά – ή νέοι – εμπλέκονται στην ηλεκτρονική βία επιπόλαια, στέλνουν απειλητικά και υποτιμητικά μηνύματα σε κάποιο άλλο άτομο από ανία ή επειδή το θεωρούν αστείο χωρίς να συνειδητοποιούν ότι αυτό που κάνουν είναι μια μορφή εκφοβισμού που μπορεί να έχει θύματα.

Υπάρχουν όμως και άτομα που εκφοβίζουν στο Διαδίκτυο με άμεσο στόχο να πληγώσουν και να ταπεινώσουν τα θύματά τους. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο προφίλ αυτών των τελευταίων, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για άτομα που χαρακτηρίζονται από βίαιες συμπεριφορές και τάση για επίδειξη δύναμης, και τα οποία είναι ικανά να ασκήσουν εκφοβισμό γενικότερα. Ενδέχεται να πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο αποκτούν δύναμη και γόητρο ή να χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο ως ένα μέσον εκδραμάτισης (acting out) των επιθετικών τους φαντασιώσεων online (Οlweus, 1993a). Αλλωστε ο εκφοβισμός στο Διαδίκτυο είναι πιο ασφαλής απ’ ό,τι ο παραδοσιακός εκφοβισμός γιατί είναι ανώνυμος και υπάρχουν μικρότερες πιθανότητες να συλληφθεί ο θύτης.

Οι γονείς ενός παιδιού που εμπλέκεται σε ένα περιστατικό εκφοβισμού από την πλευρά του θύτη είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι μπορεί ορισμένα άτομα να εμπλέκονται σε ένα τέτοιο περιστατικό σε κάποια φάση της ζωής τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το παιδί θα είναι θύτης σε όλη του τη ζωή. Η δυνατότητα της ανωνυμίας πιθανόν το ωθεί σε αρνητικές δηλώσεις online, που δεν θα τολμούσε ίσως να κάνει αν δεν υπήρχε η δυνατότητα ανωνυμίας. Παρ’ όλα αυτά, κάποια παιδιά που εκφοβίζουν στο Διαδίκτυο ενδεχομένως να συμμετέχουν και σε άλλες μορφές εκφοβισμού, και αυτό καθιστά πιο σοβαρά τα πράγματα. Ισως το παιδί χρειάζεται βοήθεια από κάποιον ειδικό και παρακολούθηση από τους γονείς στη χρήση του Διαδικτύου.

ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ

Οποιοδήποτε παιδί μπορεί να πέσει θύμα εκφοβισμού στο Διαδίκτυο. Συνήθως όμως οι εκφοβιστές επιλέγουν για θύματά τους παιδιά ήσυχα και ευαίσθητα που έχουν λίγους φίλους, είναι πιο αδύναμα από τους συνομηλίκους τους ή έχουν κάποιο σωματικό πρόβλημα. Συνέπειες του εκφοβισμού είναι συχνά η κατάθλιψη και το άγχος, η δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις, οι χαμηλότερες ακαδημαϊκές ικανότητες και η τάση να απουσιάζουν συχνότερα από το σχολείο (Roland, 2002).

ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Μερικά σημάδια που μπορεί να είναι ανησυχητικά και να δείχνουν ότι το παιδί έχει πέσει θύμα εκφοβισμού ή είναι θύτης είναι τα εξής (Κowalski et al., 2008):

Βέβαια αυτή η πιθανή συμπτωματολογία ενδέχεται να σχετίζεται και με άλλα, γενικότερα προβλήματα του παιδιού και θα πρέπει να είναι κανείς ιδιαίτερα προσεκτικός στους χειρισμούς του.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

Ερευνα έχει δείξει ότι το 70% των θυμάτων εκφοβισμού έχει δεχθεί σχετικά μηνύματα όταν είναι στο σπίτι και μόνο ένα 30% στο σχολείο (Κowalski et al., 2008). Ωστόσο σε ελάχιστες περιπτώσεις τα θύματα έχουν μιλήσει για το συμβάν στους οικείους τους. Κάποιοι γονείς που είναι εξοικειωμένοι με το Διαδίκτυο συνηθίζουν να διαβάζουν τα μηνύματα των παιδιών τους, πιστεύοντας ότι έτσι τα προφυλάσσουν. Αυτό όμως αποτελεί μια μορφή παραβίασης της ιδιωτικής ζωής τους. Προτιμότερο θα ήταν να μιλούν με τα παιδιά τους για τη σωστή χρήση του Διαδικτύου, να ακούν για τις online εμπειρίες τους, να δουν τα sites που επισκέπτονται και να τους εμφυσήσουν εμπιστοσύνη ώστε να απευθυνθούν σε αυτούς όταν νιώσουν ότι απειλούνται.

Σε περίπτωση όπου το παιδί πέσει θύμα εκφοβισμού μέσω Διαδικτύου οι γονείς μπορούν να προβούν σε μια σειρά ενέργειες:

Να συμβουλεύουν τα παιδιά τους όταν λαμβάνουν απειλητικά ή προσβλητικά μηνύματα να τα αποθηκεύουν για να κρατήσουν τα αποδεικτικά στοιχεία. Οταν τα μηνύματα προέρχονται από άγνωστο αποστολέα, οι γονείς μπορούν να ζητήσουν βοήθεια από τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και να πάρουν πληροφορίες από την Ασφαλή Πλοήγηση στο Διαδίκτυο. Αν ο θύτης είναι γνωστός του θύματος, πρέπει να ενημερωθούν οι γονείς του παιδιού για τη συμπεριφορά του ή ακόμη και το σχολείο του, αν πηγαίνουν τα παιδιά στο ίδιο σχολείο, για να νιώσει ασφάλεια το θύμα και να ελεγχθεί ο θύτης.

Επίσης, οι γονείς πρέπει να έχουν υπόψη τους τα εξής:

Υπάρχουν ιστότοποι στους οποίους απαγορεύεται η χρήση σε παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών, ωστόσο πολύ συχνά τα παιδιά δημιουργούν τη δική τους ιστοσελίδα δηλώνοντας ψεύτικη ηλικία.

Αν δεν έχει εγκατασταθεί κάποιο σύστημα φιλτραρίσματος (που μπλοκάρει, για παράδειγμα, χυδαίες λέξεις ή εικόνες), τα παιδιά μπορούν εύκολα να δουν ιστοσελίδες με ανεπιθύμητο περιεχόμενο ή να μιλήσουν με αγνώστους. Και, όπως στους δημόσιους χώρους, έτσι και εδώ υπάρχει ο κίνδυνος να τα προσεγγίσει κάποιος που μπορεί να τα βλάψει. Γι’ αυτό πρέπει να μάθουν να μη δίνουν ποτέ τη διεύθυνσή τους ή το όνομα του σχολείου τους και να μη συναντούν άτομα που «γνώρισαν» μέσω Διαδικτύου.

Τέλος, οι γονείς θα πρέπει να εξοικειωθούν και οι ίδιοι με το Διαδίκτυο και να μιλήσουν στα παιδιά τους για τους ηθικούς κανόνες που πρέπει να διέπουν τη διαδικτυακή τους επικοινωνία, οι οποίοι είναι αντίστοιχοι με αυτούς της πραγματικής επικοινωνίας, όπως ο σεβασμός του άλλου, η ευγένεια, η κατανόηση και η αποδοχή. Ας μην ξεχνάμε ότι το Διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο πλέον κομμάτι της ζωής μας, είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο της τεχνολογίας που ήρθε και θα μείνει και η δαιμονοποίησή του σίγουρα δεν ωφελεί κανέναν.