Του κυβερνοχώρου οι κοινότητες... - - ΑΠΟ ΤΑ ΚΑΦΕΝΕΙΑ ΣΤΑ ΙΝΤΕRΝΕΤ CΑFΕ

Χάρη στην τεχνολογία, το internet cafe προσφέρει ευκαιρίες δημιουργίας νέων μορφών κοινωνικότητας, σύνδεσης με ευρύτερα κοινωνικά δίκτυα και δίκτυα ενημέρωσης, ενώ παράλληλα αποτελεί φυσικό χώρο επαφών και ψυχαγωγίας

ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΥΡΤΗ, ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Στις συζητήσεις για τα Ιnternet cafe και τις δραστηριότητες των θαμώνων σε αυτά μέσω Διαδικτύου συχνά διαφαίνονται ανησυχίες, ακόμη και φόβοι, καθώς χαρακτηρίζονται χώροι στους οποίους επικρατούν η ανωνυμία και η απουσία ανθρώπινης επικοινωνίας. Στον λόγο αυτόν γίνεται σαφέστατα μια διάκριση μεταξύ του φυσικού ή «πραγματικού» χώρου και του κυβερνοχώρου ή «εικονικού» χώρου, και δίνεται η εντύπωση ότι υπάρχει ένα «εδώ» (το πραγματικό και το αληθινό όπου είμαστε όλοι μαζί) και ένα «εκεί έξω» (το κομματιασμένο, το αποσπασματικό, όπου ο καθένας «σερφάρει» μόνος του), συχνά συνώνυμο με τη μοναξιά, την επικίνδυνη ή τη μη αποτελεσματική επικοινωνία. Στην παραπάνω άποψη ωστόσο παραγνωρίζεται μια σημαντική διάσταση. Τα Ιnternet cafe δεν είναι αποκλειστικά και μόνο μια πύλη εισόδου στον κυβερνοχώρο. Είναι ταυτόχρονα και ένας φυσικός χώρος εντός του οποίου προσφέρονται διάφορες υπηρεσίες από εργαζoμένους σε πελάτες και οι δραστηριότητες χαρακτηρίζονται από την αλληλεμπλοκή χώρου, ανθρώπων, μέσου, υπηρεσιών. Στην ουσία στα Ιnternet cafe δεν προσφέρεται αποκλειστικά και μόνο πρόσβαση στην τεχνολογία, καθώς αποτελούν και χώρο συναντήσεων με άλλους. Οι σχέσεις και οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται σε αυτούς τους χώρους μπορεί να είναι μερικές φορές εύθραυστες και κάποιες φορές και επικίνδυνες, όχι όμως γιατί το Διαδίκτυο και τα Ιnternet cafe είναι αυτά που είναι, αλλά κυρίως γιατί οι άνθρωποι, είτε σε φυσικούς χώρους είτε στον κυβερνοχώρο, είναι αυτοί που είναι. Σε κάθε περίπτωση όμως στους χώρους αυτούς τα άτομα βιώνουν μια εμπειρία επικοινωνίας εκτός σπιτιού, όπως ακριβώς στα καφενεία, των οποίων θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι αποτελούν μια φυσική εξέλιξη. Μάλιστα η αυξανόμενη παρουσία υπολογιστών με πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε μπαρ και καφέ, αλλά και η δυνατότητα ασύρματης σύνδεσης των πελατών μέσω του προσωπικού τους υπολογιστή, πολύ σύντομα θα καθιστά όλο και περισσότερο δυσδιάκριτη τη διαφορά μεταξύ ενός Ιnternet cafe και αυτών των δημόσιων χώρων.

Στα καφενεία, όπως και στα Ιnternet cafe, μπορεί κανείς, μόνος ή με συντροφιά, να συζητήσει με άλλους, να διαβάσει, να μάθει τα νέα, να γράψει, να περάσει την ώρα του. Μπορεί επίσης, μόνος ή με συντροφιά, να παίξει: τα χαρτιά και το τάβλι, το μπιλιάρδο και τα ποδοσφαιράκια ή τα φλιπεράκια κάλυπταν και καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου των θαμώνων των ελληνικών καφενείων. Παράλληλα, ο ιδιοκτήτης και το προσωπικό των καφενείων έπαιζαν και παίζουν πάντα σημαντικό ρόλο στη δημιουργία μιας φιλικής ατμόσφαιρας που εξασφαλίζει αυτό που επιθυμεί πάντα μια μικρή ή μεγάλη επιχείρηση: την επιστροφή του πελάτη. Η ενημέρωση επίσης, και όχι μόνο μέσω των πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεων, αποτελούσε από παλιά ένα σημαντικό λόγο για τον οποίο οι άνθρωποι σύχναζαν και συχνάζουν στα καφενεία. Η ενημέρωση στα καφενεία προέρχεται και από τις τεχνολογίες επικοινωνίας και ενημέρωσης της εκάστοτε εποχής: οι εφημερίδες, το τηλέφωνο, το γραμμόφωνο, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το βίντεο και πιο πρόσφατα οι γιγαντοοθόνες είναι στη διάθεση των πελατών επιτρέποντας την εισροή πληροφοριών και συνεπώς την πυροδότηση και τον εμπλουτισμό συζητήσεων και γνώσεων ή/και την ψυχαγωγία και την εκτόνωση των πελατών. Στο πλαίσιο αυτό, η εισαγωγή του Διαδικτύου στα καφενεία (ή του καφέ στο Διαδίκτυο) που επιτρέπει την ψυχαγωγία, την επικοινωνία και την ενημέρωση δεν αποτελεί παρά τη λογική εξέλιξη των πραγμάτων. Για να χρησιμοποιήσουμε την ορολογία του Gergen (2002), θα λέγαμε απλά ότι στα Ιnternet cafe αλλά και σε πολλά σύγχρονα καφενεία με πρόσβαση στο Διαδίκτυο παρατηρείται το πέρασμα από τις «μονολογικές» τεχνολογίες επικοινωνίας (ραδιόφωνο, μουσική, κινηματογράφος, τηλεόραση) στις «διαλογικές» (τεχνολογίες που επιτρέπουν αμφίδρομη αλληλεπίδραση), χωρίς όμως να ακυρώνεται ο βασικός ρόλος αυτών των δημόσιων χώρων όσον αφορά την πληροφόρηση και την επικοινωνία.

Με την πάροδο του χρόνου και τη συνεχώς αυξανόμενη διείσδυση του Διαδικτύου στην καθημερινή ζωή στο σπίτι, στον χώρο εργασίας και στους δημόσιους χώρους, τα Ιnternet cafe φαίνεται ότι αλλάζουν συνεχώς μορφή για να ανταποκριθούν στις ανάγκες των χρηστών τους. Παρατηρούνται Ιnternet cafe με έμφαση στην επικοινωνία και στην ενημέρωση που προσφέρουν επιπλέον υπηρεσίες γραφείου (εκτυπώσεις, φωτοτυπίες κτλ.), Ιnternet cafe που προσφέρουν επιπλέον υπηρεσίες καφενείου (από σνακ και ποτά ως και γρήγορο φαγητό), ενώ πιο πρόσφατα αναπτύσσονται Ιnternet cafe που προσφέρουν πιο στοχευμένες υπηρεσίες για νέους, όπως ηλεκτρονικά παιχνίδια σε τοπικό κύκλωμα (LΑΝ) ή στο Διαδίκτυο όπου βρίσκει κανείς τα πιο πρόσφατα βιντεοπαιχνίδια αλλά και τους ταχύτερους υπολογιστές, ενώ μερικές φορές οργανώνονται και διαγωνισμοί μεταξύ των πελατών σε τοπικό δίκτυο. Σε κάθε περίπτωση, λόγω του Διαδικτύου, οτιδήποτε διαδραματίζεται στα Ιnternet cafe μπορεί να γίνει σε δύο χώρους ταυτό χρονα, τον φυσικό χώρο και τον κυβερνοχώρο. Αποτελούν το σημείο συνάντησης αυτών των χώρων και όχι της ακύρωσης του ενός από τον άλλον, καθώς μπορεί να παρατηρηθεί μια διπλή κοινωνική παρουσία των θαμώνων: off και online. Στο πλαίσιο αυτό αναδύονται νέες μορφές κοινωνικότητας, καθώς οι δύο χώροι συχνά επικαλύπτονται προσφέροντας μια σειρά διαπραγματεύσεων μεταξύ του «πραγματικού» φυσικού και κοινωνικού χώρου και του «εικονικού» κοινωνικού χώρου. Ετσι, μολονότι η κεντρικότητα της τεχνολογίας που προσφέρεται κατατάσσει τα Ιnternet cafe στους «τεχνοχώρους», στην ουσία συνιστούν «κοινωνικούς τεχνοχώρους», αφού δεν προσφέρεται σε αυτά μόνο μια συγκεκριμένη τεχνολογία, αλλά ευκαιρίες για κοινωνικότητα την οποία η ίδια επιτρέπει. Παράλληλα, τα Ιnternet cafe αυτά καθαυτά αποτελούν και αναπόσπαστο φυσικό μέρος μιας τοπικής κοινότητας, προσφέρονται για κοινωνική αλληλεπίδραση και ταυτόχρονα επιτρέπουν (τόσο συμβολικά όσο και μέσω των δραστηριοτήτων των πελατών τους) τη σύνδεση με ευρύτερα κοινωνικά δίκτυα σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως αναπόσπαστο πλέον μέρος σχεδόν κάθε γειτονιάς του κόσμου, θα μπορούσε κανείς να πει ότι αποτελούν και ένας είδος «τοπικού εκπροσώπου» της παγκοσμιοποίησης και συνιστούν χώρους όπου η τοπική κοινωνία συναντά την παγκόσμια και καθίστανται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτού που πλέον συνηθίζουμε να ονομάζουμε «συρρικνωμένος κόσμος» (Laegran & Steward, 2003).

Εν κατακλείδι, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να μελετά κανείς τον συνδυασμό πρακτικών που αφορούν τόσο τη συγκεκριμένη τεχνολογία (Διαδίκτυο) όσο και τους χρήστες/καταναλωτές και το προσωπικό στον συγκεκριμένο φυσικό χώρο (Ιnternet cafe), προκειμένου να κατανοήσει τη λειτουργία ενός πεδίου στο οποίο η επικοινωνία είναι ταυτόχρονα off και online, τοπική και παγκόσμια, ή, όπως εύστοχα την αποκαλεί ο Wellman (2001), face to face και place to place (πρόσωπο με πρόσωπο και χώρος με χώρο). Ούτε o υπολογιστής ούτε το Διαδίκτυο έχουν ενδιαφέρον από μόνα τους. Αποκτούν ενδιαφέρον μόνο όταν σχετίζονται με ανθρώπους και την τάση των ανθρώπων να εφευρίσκουν τρόπους έτσι ώστε να εκτρέπουν το νέο μέσο από τις αρχικές προθέσεις των δημιουργών του και να επικοινωνούν μεταξύ τους δημιουργώντας σχέσεις και κοινότητες ανάλογα με τις ανάγκες τους.